Hiệu quả chưa như mong muốn
Xây dựng môi trường văn hóa trong trường học là nội dung luôn được Bộ GD&ĐT quan tâm sát sao, thể hiện từ việc ban hành các văn bản chỉ đạo, đến phối hợp tổ chức hội thảo, tập huấn; tổ chức khảo sát, rà soát, kiểm tra, giám sát thường xuyên hàng năm.
Sở GD&ĐT, nhà trường đã cụ thể hóa các văn bản chỉ đạo của Bộ GD&ĐT, môi trường văn hóa trong một số trường học đã có chuyển biến tốt. Nhiều hoạt động văn hóa được tổ chức có nền nếp trong các cơ sở giáo dục. Việc lồng ghép giáo dục ứng xử văn hóa trong các hoạt động giáo dục, rèn luyện kỹ năng sống, giá trị sống cho học sinh, sinh viên (HSSV) được chú trọng hơn.
Theo báo cáo 63 Sở GD&ĐT về thực hiện nền nếp trường học, tính đến tháng 3/2018, có 68,7% các trường học ban hành, thực hiện quy tắc ứng xử văn hóa; 54,6% các trường thực hiện nghiêm túc, có chế tài xử lý vi phạm.
Tuy nhiên, hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật về đạo đức, lối sống, văn hóa ứng xử trong các nhà trường chưa được hoàn thiện. Nhiều bộ quy tắc sử dụng tại các trường học nội dung còn chung chung, mang tính khuyến khích, hô hào, chưa có chế tài xử lý... Công tác xây dựng văn hóa ứng xử trong các nhà trường chưa mang lại hiệu quả như mong muốn. Hoạt động tuyên truyền, phổ biến về kiến thức văn hóa ứng xử vẫn mang nặng tính hành chính, hình thức, thiếu sự chủ động tham gia của nhà giáo, người học.
Đặc biệt, nội dung chương trình môn học Đạo đức, Giáo dục công dân, giáo dục lý luận chính trị hiện nay còn nặng về lý thuyết, phương pháp và hình thức giáo dục chậm đổi mới, ít hấp dẫn. Việc tổ chức các hoạt động rèn luyện kỹ năng sống, giáo dục đạo đức, lối sống văn hóa cho HSSV chưa phù hợp, ít chú trọng đến những giá trị nhân văn, truyền thống. Một bộ phận nhà giáo chưa quan tâm đến giáo dục văn hóa ứng xử cho HSSV trong buổi sinh hoạt lớp, tiết học chính khóa; chủ yếu chú trọng về chuyên môn và nội dung môn học chính khóa.
Sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội, đặc biệt là đối với các tổ chức đoàn thể trong trường học thiếu chặt chẽ, chưa có cơ chế để phát huy vai trò của Công đoàn, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong việc xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học. Giáo dục văn hóa ứng xử trong gia đình chưa được quan tâm đúng mức, cá biệt có những phụ huynh thiếu gương mẫu, thiếu kiến thức và kỹ năng trong việc giáo dục nên đã có những hành vi thiếu văn hóa trong gia đình, thiếu tôn trọng nhà giáo gây ảnh hưởng xấu đến nhận thức, hành vi của HSSV...
Công tác quản lý, đặc biệt là khâu giám sát, kiểm tra, đánh giá về công tác giáo dục đạo đức, lối sống, xây dựng và thực hiện văn hóa ứng xử của các cấp quản lý giáo dục chưa tốt, các văn bản về công tác này chưa thực sự đi vào thực tiễn.
Trong chương trình đào tạo và quá trình đào tạo giáo viên hiện nay còn để “trống” mảng đào tạo về chuẩn mực đạo đức, nghề nghiệp, kỹ năng sống cho sinh viên sư phạm; giáo viên không được bồi dưỡng thường xuyên về phương pháp sư phạm, năng lực chuyên môn dẫn tới một số thầy cô giáo chưa đáp ứng được năng lực và theo kịp sự biến động về tâm lý của học sinh, cá biệt có những biểu hiện thiếu trách nhiệm, cứng nhắc, không chia sẻ với học sinh...
100% trường học phải thực hiện bộ quy tắc ứng xử văn hóa
Một trong những giải pháp Bộ GD&ĐT đưa ra là xây dựng Thông tư ban hành khung bộ quy tắc ứng xử văn hóa trong toàn ngành để các địa phương, Sở GD&ĐT, các trường thực hiện. 100% Sở GD&ĐT, trường học phải hoàn thiện và thực hiện bộ quy tắc ứng xử văn hóa trong trường học theo hướng dẫn của Bộ GD&ĐT với yêu cầu cụ thể, chi tiết, phù hợp với từng địa phương, từng trường, có chế tài xử phạt và khen thưởng để học sinh, giáo viên, phụ huynh thực hiện.
Giải pháp lâu dài, Bộ GD&ĐT sẽ trình Thủ tướng Chính phủ Đề án Xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học; tất cả các đơn vị triển khai Đề án này theo kế hoạch hướng dẫn của Bộ GD&ĐT. Đồng thời, rà soát lại hệ thống văn bản, hướng dẫn của Bộ GD&ĐT trong công tác chỉ đạo thực hiện nội dung về xây dựng môi trường văn hóa, Quy tắc văn hóa ứng xử trong nhà trường để bãi bỏ những văn bản không phù hợp, chung chung và thay thế văn bản khác phù hợp, chất lượng, hiệu quả.
Bộ GD&ĐT cũng đồng thời điều chỉnh, bổ sung Chương trình sách giáo khoa phổ thông mới theo hướng giảm tải kiến thức để đảm bảo cân bằng hơn giữa dạy “chữ” và dạy “người”. Điều chỉnh, bổ sung chương trình các môn học về đạo đức, giáo dục công dân trong trường học theo hướng đổi mới phương pháp, tăng thời lượng, chất lượng các môn học. Xác định lại vị thế các môn học Giáo dục công dân và Đạo đức trong các nhà trường để đảm bảo chất lượng, thời lượng tương xứng như các môn học khác...
Với các Sở GD&ĐT, trường học cần tăng cường giáo dục thực hiện nền nếp, kỷ cương, dân chủ trong trường học; phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và chính quyền địa phương trong quản lý HSSV. Phát huy vai trò của tổ chức Đoàn, Hội, Đội trong việc giáo dục kỹ năng sống và các hoạt động trải nghiệm cho HSSV. Quy định rõ trách nhiệm người đứng đầu các cơ sở giáo dục khi để xảy ra các vụ việc về bạo lực học đường, gây mất an ninh, an toàn trường học.
Đồng thời, rà soát lại hệ thống văn bản, hướng dẫn trong công tác chỉ đạo thực hiện nội dung về xây dựng môi trường văn hóa, Quy tắc văn hóa ứng xử trong nhà trường để bãi bỏ những văn bản không phù hợp, chung chung và thay thế văn bản khác phù hợp, chất lượng, hiệu quả. Có biện pháp hiệu quả để tăng cường trách nhiệm của cha mẹ học sinh trong việc phối hợp quản lý, giáo dục học sinh.
Mỗi cấp quản lý, mỗi cơ sở giáo dục cần chủ động, tích cực cụ thể hóa giải pháp xây dựng văn hóa ứng xử học đường một cách hiệu quả, phù hợp với cấp học, địa phương trong chương trình đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT của toàn ngành.
