Cần thiết, hợp xu thế
Theo PGS.TS Đinh Thành Việt, Trưởng ban Ban Đảm bảo Chất lượng Giáo dục (ĐH Đà Nẵng), Luật sửa đổi và bổ sung một số điều của Luật Giáo dục ĐH (Luật 34/2018/QH14) quy định: Tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục có tư cách pháp nhân, độc lập về tổ chức với cơ quan quản lý Nhà nước và cơ sở giáo dục ĐH.
Tổ chức có trách nhiệm giải trình và chịu trách nhiệm trước pháp luật về hoạt động và kết quả kiểm định chất lượng giáo dục ĐH. Bộ trưởng Bộ GD&ĐT quyết định thành lập hoặc cho phép thành lập tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục; quyết định cho phép hoạt động, đình chỉ hoạt động, giải thể tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục; quy định việc giám sát, đánh giá tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục.
Vì vậy, việc thành lập các tổ chức kiểm định tư nhân phù hợp với quy định của Luật này. Bên cạnh đó, các Trung tâm Kiểm định chất lượng giáo dục ĐHQG Hà Nội, Trung tâm Kiểm định chất lượng giáo dục ĐHQG TPHCM, Trung tâm Kiểm định chất lượng giáo dục ĐH Đà Nẵng, Trung tâm Kiểm định chất lượng giáo dục của Trường ĐH Vinh cũng cần tái tổ chức để bảo đảm độc lập với cơ sở giáo dục theo đúng quy định trong Luật 34/2018/QH14. Cơ quan quản lý Nhà nước có trách nhiệm giám sát hoạt động của 2 trung tâm kiểm định mới được thành lập, tương tự như 5 trung tâm đã ra đời.
Chuyên gia giáo dục, TS Nguyễn Văn Cường, ĐH Potsdam (CHLB Đức) nêu: Năm 2020, Việt Nam có 460 trường ĐH, CĐ. Với số lượng trường lớn như vậy, việc chỉ có 5 trung tâm kiểm địn h với quy mô như hiện nay khó bảo đảm kiểm định toàn bộ các trường, chương trình đào tạo theo chu kỳ quy định. Vì vậy, có thêm 2 tổ chức kiểm định giáo dục tư nhân góp phần đáp ứng nhu cầu kiểm định các trường ĐH cũng như các khóa đào tạo.
“Thành lập tổ chức kiểm định tư nhân phù hợp với xu thế quốc tế. Hiện nay, toàn nước Đức có 423 trường ĐH, trong khi có khoảng 10 cơ quan ủy thác kiểm định chất lượng giáo dục ĐH. Hầu hết cơ quan này hoạt động theo tư cách pháp nhân là các hiệp hội phi lợi nhuận. Có cơ quan kiểm định ban đầu do một trường ĐH công thành lập, sau đó cũng chuyển đổi thành tổ chức tư nhân (ZEvA)” - TS Nguyễn Văn Cường thông tin thêm.
Đồng quan điểm, ThS Nguyễn Vinh San, Trưởng phòng Công tác Sinh viên, Trường ĐH Sư phạm Đà Nẵng, cho rằng: Thành lập thêm 2 tổ chức kiểm định tư nhân là phù hợp với xu thế, đúng với Luật Giáo dục ĐH. Số lượng trường ĐH, CĐ và hàng nghìn chương trình đào tạo với chu kỳ kiểm định 5 năm/lần, số lượng các trung tâm kiểm định giáo dục hiện tại chưa chắc chắn đáp ứng được nhu cầu của các trường. Do đó, thành lập thêm trung tâm là cần thiết.
“Chúng ta đã có Luật Giáo dục ĐH để quản lý hoạt động của các trung tâm. Trung tâm có thể mở nếu đủ yêu cầu và rút giấy phép nếu hoạt động không đúng với quy định. Về mặt quản lý Nhà nước, Bộ GD&ĐT cần có giải pháp để quản lý, giám sát hoạt động của các trung tâm. Việc thiếu trung thực, khách quan (nếu có) không hẳn chỉ xảy ra ở trung tâm tư nhân, nó nằm ở đạo đức của người đánh giá và của lãnh đạo các trung tâm. Nếu không có giải pháp giám sát phù hợp, bất kể ai cũng có thể làm sai” – ThS Nguyễn Vinh San nêu quan điểm.
Quan trọng là tiêu chí, quy trình kiểm định
Là thành viên Hội đồng trường Trường ĐH Tiền Giang - nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH Tiền Giang, TS Phan Văn Nhẫn khẳng định: Dịch vụ tư nhân hay Nhà nước đều như nhau. Vấn đề là chất lượng dịch vụ có đáp ứng yêu cầu hay không. Hơn nữa, khâu quyết định là tiêu chí, tiêu chuẩn kiểm định chất lượng phải sát thực tế, không rơi vào hình thức.
TS Nguyễn Văn Cường thì cho rằng: Lo ngại sự thiếu trung thực, khách quan, bị chi phối bởi lợi nhuận của tổ chức kiểm định có thể đặt ra với bất cứ tổ chức kiểm định nào, dù tư nhân hay công lập. Tính minh bạch của kiểm định ĐH trước hết cần được bảo đảm thông qua các tiêu chí, quy trình kiểm định. Đặc biệt, bản thân các cơ quan kiểm định cần được kiểm định thường xuyên thông qua Hội đồng kiểm định quốc gia. Những cơ chế đó bảo đảm cho tính minh bạch của kiểm định ĐH, không phân biệt là cơ quan kiểm định công lập hay tư nhân.
Quan tâm đến kiểm định chương trình đào tạo, theo PGS.TS Đinh Thành Việt, hiện số lượng các cơ sở giáo dục ĐH được kiểm định đã chiếm tỷ lệ khá cao. Tuy nhiên, số chương trình đào tạo chưa được kiểm định vẫn còn nhiều. Để đẩy mạnh kiểm định chương trình đào tạo, điều quan trọng phải gia tăng nhanh chóng đội ngũ chuyên gia vừa có thẻ kiểm định viên (do Cục Quản lý chất lượng, Bộ GD&ĐT cấp); vừa phải có năng lực thiết kế, phát triển và đánh giá chương trình đào tạo.
Cùng quan điểm, TS Nghiêm Xuân Huy, Viện trưởng Viện Đảm bảo chất lượng giáo dục, ĐHQG Hà Nội cũng nhắc đến số lượng các chương trình đào tạo cần được kiểm định (theo quy định của Luật Giáo dục ĐH) tại các cơ sở giáo dục ĐH trong cả nước là rất lớn. Với 5 trung tâm hiện tại, nhu cầu kiểm định khó đáp ứng đầy đủ. Do đó, việc thành lập thêm 2 trung tâm mới, hay mở rộng quy mô các trung tâm hiện có là điều cần thiết.
Tuy nhiên, theo TS Nghiêm Xuân Huy, nâng cấp cả về chất lượng, số lượng đội ngũ kiểm định viên là quan trọng nhất. Bởi thực tế số lượng kiểm định viên được đào tạo, tập huấn, cấp thẻ hành nghề không hề nhỏ; nhưng số lượng kiểm định viên có năng lực tốt để tham gia các đoàn kiểm định không nhiều. Điều này khiến tiến độ triển khai kiểm định chương trình đào tạo theo luật định không được như kỳ vọng.
