Giáo dục và AI: Định hướng con đường chuyển đổi

Lớp học sẽ là nơi giáo viên được hỗ trợ bởi công nghệ tiên tiến, học sinh không chỉ học từ sách giáo khoa mà còn tạo dựng hành trình của mình… Do đó, mới đây, người tổ chức hội thảo trực tuyến Carl Hooker của tờ báo EdSurge – chuyên về công nghệ giáo dục của Mỹ đã tổ chức và điều hành 3 hội thảo về tác động biến đổi của AI trong lĩnh vực giáo dục.

Xác định sự tích hợp

Tích hợp AI đề cập đến khả năng gắn trí thông minh do máy điều khiển vào các ứng dụng và quy trình khác nhau, cho phép máy thực hiện các nhiệm vụ bắt chước các chức năng nhận thức của con người như học từ dữ liệu, giải quyết vấn đề và nhận dạng các mẫu.

Kevin McCandless - kiến trúc sư giải pháp cấp cao của Amazon Web Services (AWS) nhấn mạnh tầm quan trọng của machine learning (ML – học máy). Đây là một kỹ thuật AI cơ bản sử dụng thuật toán và dữ liệu lịch sử để đưa ra dự đoán.

Ông cũng giới thiệu khái niệm về Generative AI (AI tạo sinh), biểu thị bước tiếp theo trong quá trình phát triển của AI và ML. AI tạo sinh mang đến khả năng vượt trội trong việc tạo ra nội dung giáo dục hoàn toàn mới, nhấn mạnh vai trò quan trọng của nó trong việc nâng cao trải nghiệm học tập.

Khai thác tiềm năng

Richard Culatta - Giám đốc điều hành tổ chức phi lợi nhuận có tên Hiệp hội Công nghệ Giáo dục Quốc tế (ISTE), đã trình bày một khuôn khổ hấp dẫn cho việc tích hợp AI trong giáo dục.

Ông xác định 2 khía cạnh quan trọng, trong đó khía cạnh đầu tiên xoay quanh việc sử dụng AI như một công cụ để nâng cao việc học tập, nhấn mạnh vào giáo dục và hỗ trợ cá nhân hóa. Khía cạnh thứ 2 liên quan đến việc dạy cá nhân học sinh cách khai thác AI cho sự nghiệp, vai trò lãnh đạo và cơ hội học tập trong tương lai.

Ông Culatta nhận xét rằng trong khi hầu hết các cuộc thảo luận chủ yếu tập trung vào khía cạnh thứ nhất, khía cạnh thứ 2 vốn quan trọng không kém nhưng lại thiếu sự chú ý. Bước quan trọng đầu tiên trong việc giải quyết cả 2 khía cạnh là hết lòng đón nhận AI trong môi trường giáo dục.

Đối với các nơi đang tìm kiếm giải pháp nhanh chóng, Giám đốc điều hành của ISTE nhấn mạnh sự vô ích của việc ngăn chặn AI, vì nó đang nhanh chóng hiện diện khắp nơi.

Bà Mary Strain - Giám đốc phát triển kinh doanh về trí tuệ nhân tạo và học máy tại AWS nhấn mạnh sự khác biệt đáng chú ý về việc chấp nhận AI tạo sinh trong bối cảnh giáo dục, đặc biệt là giữa trường phổ thông và các tổ chức giáo dục đại học.

Trường phổ thông đôi khi cấm AI tạo sinh. Bà nhấn mạnh tiềm năng từ nội dung do AI tạo ra trong việc trao quyền cho học sinh, giúp các em tự chủ trong hành trình học tập, bồi dưỡng kỹ năng tư duy bậc cao và đưa ra những thách thức giáo dục đổi mới.

Nhà giáo dục và tư vấn công nghệ giáo dục Rachelle Dené Poth đồng tình với ý kiến trên và chia sẻ cách bà khuyến khích học sinh của mình sử dụng các công cụ hỗ trợ AI trong lớp học. Poth nói: “Bạn phải cho học sinh thấy AI tạo sinh chỉ là một công cụ như thế nào và các em biết rằng điều này không thể thay thế tư duy phê phán, khả năng sáng tạo và tất cả những kỹ năng cần thiết của họ”.

Trước khi đưa học sinh làm quen với AI tạo sinh, điều bắt buộc là các nhà giáo dục phải nắm bắt được công nghệ này. Nhưng giáo viên có được hỗ trợ để làm như vậy không?

Ông Culatta khẳng định, ISTE đang hỗ trợ các nhà giáo dục trong thời điểm này. Ngoài việc cho họ tìm hiểu về AI, cũng cần thực sự cung cấp thời gian và không gian cho các nhà giáo dục khám phá nó. ISTE đã ưu tiên quan điểm này khi cung cấp các nguồn lực và phát triển chuyên môn tập trung vào việc tìm hiểu và tích hợp AI một cách hiệu quả, gồm hướng dẫn dành cho lãnh đạo trường học và khóa học dành cho giáo viên.

Học sinh cần biết cách khai thác AI để có nhiều lợi ích nhất. Ảnh: Yipinstitute

Có mục đích và có trách nhiệm

Khi AI tiếp tục định hình lại nền giáo dục, điều quan trọng là cần khám phá không chỉ cơ hội mà còn cả trách nhiệm đạo đức liên quan đến sự chuyển đổi công nghệ này.

Joe Pringle – phụ trách phát triển kinh doanh về AI và học máy tại AWS nhấn mạnh sự cần thiết phải có cách tiếp cận tỉ mỉ và thận trọng đối với việc sử dụng AI trong giáo dục. Ông lưu ý tính chất rủi ro cao của việc triển khai AI trong môi trường giáo dục, đồng thời nhấn mạnh rằng điều quan trọng là cần xem xét tất cả các tác động có thể xảy ra và tránh những sai lầm nghiêm trọng.

Lạc quan về những lợi ích tiềm tàng của AI đối với giáo viên và học sinh, song Joe Pringle cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đánh giá kỹ lưỡng những gì có thể xảy ra, thiệt hại tiềm ẩn do sai sót hoặc đề xuất không chính xác và việc thực hiện các biện pháp kiểm soát mạnh mẽ để giảm thiểu những rủi ro này.

Tháng 5/2023, Văn phòng Công nghệ Giáo dục của Bộ Giáo dục Mỹ công bố báo cáo “AI: Trí tuệ nhân tạo và Tương lai của việc dạy và học”. Trong đó đưa ra các khuyến nghị về hướng dẫn và rào cản đối với việc sử dụng AI có trách nhiệm trong công nghệ giáo dục. Điều này gồm việc sử dụng AI trong các công cụ công nghệ giáo dục để phân tích dữ liệu, nhận dạng mẫu và đề xuất tài nguyên.

Việc sử dụng AI có mục đích và có trách nhiệm được thể hiện như thế nào ở cấp địa phương? Giám đốc truyền thông Mark Racine của Trường Công lập Boston đã thúc đẩy cách tiếp cận hợp tác, phi tập trung để xác định thời điểm và cách thức sử dụng AI trong giáo dục.

Ông giải thích rằng khu vực của ông chọn không theo đuổi chính sách chính thức về AI chủ yếu vì 2 lý do. Đầu tiên, các chính sách thường cứng nhắc và chậm thay đổi, đồng thời do tính chất phát triển nhanh chóng của công nghệ, họ muốn tránh bị ràng buộc bởi một chính sách có thể trở nên lỗi thời trước khi được cập nhật.

Thứ hai, họ nhận thấy nhiều mối lo ngại liên quan đến AI, chẳng hạn như sở hữu trí tuệ, gian lận và sử dụng thông tin nhạy cảm, đã được đề cập trong các chính sách hiện hành.

Ông Racine ủng hộ cách tiếp cận phân tán đối với việc sử dụng AI, trong đó giáo viên và học sinh tham gia đối thoại để xác định thời điểm dùng AI phù hợp cho bài học. Tính linh hoạt này cho phép tích hợp AI có khả năng thích ứng, đồng thời duy trì tính cởi mở và minh bạch giữa người hướng dẫn và người học.

Mặc dù có một số nguyên tắc rất cần thiết, ví dụ như bảo vệ dữ liệu bí mật, ông Racine tin rằng việc thúc đẩy việc sử dụng công cụ AI có trách nhiệm và duy trì mối quan hệ hợp tác giữa giáo viên và học sinh cần được ưu tiên hơn chính sách AI cứng nhắc, từ trên xuống trong giáo dục.

AI có thể hỗ trợ giáo viên trong giảng dạy. Ảnh: The Academic

Sẵn sàng với tương lai không chắc chắn

Các tổ chức giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc chuẩn bị cho học sinh một tương lai không chắc chắn trong một thế giới ngày càng bị ảnh hưởng bởi AI. Làm thế nào các nhà giáo dục có thể áp dụng AI tại lớp học một cách hiệu quả khi có mối lo ngại chính đáng về việc học sinh lạm dụng các công cụ và suy yếu quá trình học tập?

Tiến sĩ Aleigha Henderson-Rosser - trợ lý giám đốc công nghệ giảng dạy tại Trường Công lập Atlanta (Mỹ) nhấn mạnh giá trị của việc học tập được cá nhân hóa và phương pháp giảng dạy hiệu quả như một chiến lược nhằm giải quyết những lo ngại liên quan đến gian lận trong bối cảnh sử dụng AI.

Bà gợi ý rằng, bằng cách tập trung vào việc yêu cầu học sinh đặt ra và suy ngẫm về các mục tiêu của riêng mình, đưa ra hướng dẫn có mục tiêu, thúc đẩy sự sáng tạo và sử dụng các kỹ thuật dựa trên dữ liệu, các nhà giáo dục có thể tạo ra môi trường lớp học hấp dẫn và mang tính hợp tác.

“Chúng tôi thực hiện một cách tiếp cận khác so với việc nói ‘đừng làm điều đó’. Nó sẽ thiên về một bài học hấp dẫn trông như thế nào và cách thực hành tốt nhất là gì?”. Quan điểm của bà, AI có thể đóng vai trò bước đệm nâng cao khả năng sáng tạo của học sinh, bất chấp nỗi lo sợ chung rằng các em sẽ trở nên phụ thuộc hơn.

Ông Racine thừa nhận thường có lo ngại rằng công nghệ mới có thể cản trở sự sáng tạo hoặc khiến học sinh trở nên quá cứng nhắc trong suy nghĩ. Tuy nhiên, ông vẫn lạc quan về tác động của AI đối với học sinh và giáo dục. AI có thể giúp học sinh vượt qua những hạn chế về kỹ thuật hoặc kỹ năng và sáng tạo trong các phương tiện mới mà trước đây họ không thể tiếp cận.

Tương tự, Graham Glass - Giám đốc điều hành và người sáng lập của nền tảng học tập CYPHER Learning nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cung cấp cho học sinh những trải nghiệm mang tính biến đổi nhằm thể hiện khả năng hợp tác rộng lớn giữa con người và AI. Ông tin rằng học sinh và giáo viên sẽ nhận ra tiềm năng đạt được nhiều thành tựu hơn khi họ tận dụng AI.

Theo đó, điều thực sự quan trọng đối với con người là tìm ra cách hợp tác với AI trong mọi lĩnh vực của cuộc sống để nâng cao khả năng của mình. Có một cơ hội cho các nhà giáo dục vượt qua thử thách này. Thời gian đang trôi qua và nếu giáo viên không thể tìm ra cách để trở nên thực sự hấp dẫn và lôi cuốn trong lớp thì học sinh sẽ không chú ý và sẽ học bên ngoài lớp học.

Đồng tình với ông Glass, người dẫn chương trình hội thảo trực tuyến Carl Hooker gợi ý rằng AI sẽ không thể thay thế một giáo viên. Tuy nhiên, có thể một giáo viên sẽ bị thay thế bởi một giáo viên khác sử dụng AI. Tiến sĩ Elizabeth Alvarez - Giám đốc Học khu Forest Park ở ngoại ô Chicago (Mỹ) đồng ý rằng mối quan tâm không nên đặt nhiều vào việc tích hợp AI mà là phát triển các phương pháp hay nhất cho giáo viên. Bà khẳng định, nếu một lớp học không hấp dẫn thì sẽ không sáng tạo, cho dù có AI hoặc không. Con người là khởi nguồn của sáng tạo. Sự sáng tạo sẽ không đến từ AI mà đến từ giáo viên.