Hiến kế để giáo dục đại học Việt Nam vượt qua khủng hoảng Covid-19

Cần thiết quốc tế hóa   

Theo ngài Simon Marginson, đến từ Đại học Oxford, Vương quốc Anh, các trường học ở Việt Nam có truyền thống mạnh mẽ theo tiêu chuẩn quốc tế nhưng giáo dục đại học thì ít hơn. Đây là một phần chức năng của chi phí – các trường đại học, đặc biệt là giáo dục và nghiên cứu dựa trên khoa học, rất đắt đỏ. Nhưng nó cũng là một phần chức năng của hệ thống tiêu chuẩn so sánh quốc tế được sử dụng.

Về kinh tế chính trị, thời kỳ thống trị của Âu-Mỹ sắp kết thúc. Thế giới trở nên ít bá quyền hơn và đa cực hơn. Gần một nửa GDP thế giới hiện được tạo ra từ vòng cung giữa Ấn Độ và Nhật Bản. Cũng như sự trỗi dậy của Trung Quốc và Ấn Độ, chúng ta thấy một loạt các cường quốc tầm trung bao gồm Iran, Indonesia và Brazil. Điều không thể tránh khỏi là theo thời gian, quyền lực chính trị và văn hóa cũng sẽ trở nên đa cực hơn.

Tuy nhiên, hoạt động của các lĩnh vực giáo dục đại học và nghiên cứu, bao gồm cả các so sánh tiêu chuẩn, vẫn phản ánh cấu hình quyền lực trước đây. Các hệ thống được sử dụng để đánh giá và xếp hạng các trường đại học, dựa trên các bộ sưu tập dữ liệu sinh trắc học của khoa học ngôn ngữ Anh, có xu hướng tái tạo sự thống trị của các trường đại học Anh-Mỹ đỉnh cao.

Hầu hết các biên tập viên tạp chí đến từ Mỹ và Anh, và trong khoa học, các lý thuyết và mô hình phương pháp luận Âu-Mỹ đang chiếm ưu thế. Một khối lượng lớn công việc hiện có không được theo dõi, đặc biệt là công việc bằng các ngôn ngữ khác ngoài tiếng Anh, và kiến ​​thức nội sinh (bản địa) ở khắp mọi nơi. Các trường đại học ở Trung Quốc, Hàn Quốc và Singapore đã thành công nhờ mức đầu tư cao vào năng lực sáng tạo khoa học phương Tây.

Bà Ly Tran, từ Đại học Deakin, Úc cho rằng địa chính trị đang định hình bối cảnh giáo dục quốc tế. Theo truyền thống, giáo dục quốc tế là một phương tiện mạnh mẽ để thúc đẩy các mối quan hệ đa phương, sự hiểu biết toàn cầu, đoàn kết xuyên quốc gia và sự đồng cảm. Tuy nhiên, gần đây nền giáo dục quốc tế đã trở nên vũ khí hóa trong bối cảnh căng thẳng và tranh chấp chính trị leo thang, trầm trọng hơn bởi đại dịch Covid-19.

 Thách thức và triển vọng

Khuyến cáo được ngài Simon Marginson đưa ra là, giáo dục đại học đang phát triển một cách sâu rộng ở nhiều quốc gia, không chỉ các quốc gia giàu có mà cả những quốc gia đang phát triển. Có thể là một chiến lược phát triển các trường đại học và khoa học mang tính quốc gia độc lập hơn, sử dụng các tiêu chuẩn so sánh rộng hơn, sẽ phục vụ Việt Nam tốt nhất.

Khẳng định truyền thống đồng thời nhấn mạnh quốc tế hóa trong giáo dục đại học, qua các hình thức trao đổi học thuật và sinh viên, bà Ly Tran cho rằng:  Giáo dục quốc tế nói chung và sự di chuyển của sinh viên nói riêng đã được định hình và tác động bởi các chương trình nghị sự và phong trào có động cơ chính trị, làm thay đổi sức mạnh địa chính trị toàn cầu và khu vực, chủ nghĩa dân tộc hướng nội, các chính sách cực hữu và chủ nghĩa phân biệt chủng tộc có hệ thống.

Đồng thời bà Ly Tran cũng đề cập đến mối quan hệ phức tạp giữa địa chính trị và giáo dục quốc tế và những tác động của nó đối với quốc tế hóa giáo dục đại học ở Việt Nam. Đồng thời hướng vào thảo luận về các phản ứng chính sách đối với sự bất ổn địa chính trị gia tăng và sự di chuyển của sinh viên, quan hệ đối tác quốc tế và sự tham gia toàn cầu.

Bà Phan Lê Hà, từ Đại học Brunei Darussalam và Đại học Hawaii tại Manoa đưa ra thảo luận về một số hiện tượng mới nổi và đã được thiết lập trong giáo dục đại học của Châu Á, bao gồm cơ sở vật chất giáo dục ngày càng tăng, quốc tế hóa, việc quảng bá tiếng Anh như một phương tiện giảng dạy (EMI) và sự tham gia tích cực của các trường đại học Châu Á vào bài tập xếp hạng đại học toàn cầu.

Đưa ra những hiện tượng này đã bị ảnh hưởng như thế nào bởi đại dịch kể từ đầu năm 2020. Dựa trên những hiểu biết phong phú và phức tạp thu được từ các bối cảnh giáo dục đại học khác nhau ở một số quốc gia ASEAN, bà Hà cho rằng đại dịch đã mang lại những thách thức, triển vọng, tình huống khó xử và những cơ hội mời gọi; và buộc chúng ta phải suy nghĩ lại về giáo dục đại học trong khu vực và xem xét lại những ý nghĩa và thực tiễn thống trị hiện tại gắn liền với những hiện tượng này.

Hội thảo giúp các nhà quản lí nắm được những thông tin, khuyến nghị chính sách từ nhiều nhà khoa học, để xem xét, cân nhắc, đặc biệt trong bối cảnh giáo dục đại học đang đứng trước nhiều thách thức, có những thách thức chưa từng có, như hiện nay. Nhiều nhà khoa học tham dự Hội thảo đã có những lời hứa cũng như những hành động cụ thể để giúp tư vấn, hỗ trợ chúng tôi trong quá trình nâng cao chất lượng và hội nhập quốc tế.

"Đây là một cơ hội tốt để các nhà khoa học trong và ngoài nước chia sẻ và tìm kiếm những ý tưởng nghiên cứu tốt của mình, cùng gặp gỡ và có thể kết nối nhằm tạo cộng đồng nghiên cứu về khoa học giáo dục mạnh mẽ hơn, góp phần phục vụ nhiệm vụ đổi mới căn bản và toàn diện GD&ĐT.  Chúng tôi trân trọng và rất cảm ơn tình cảm của các bạn, các nhà khoa học trong và ngoài nước về tình cảm và sự hợp tác này." - PGS.TS Nguyễn Tiến Trung, phó TBT phụ trách Tạp chí Giáo dục.