Hệ thống GD mở phải thâm nhập, thẩm thấu vào nền GD truyền thống

Theo GS Trần Hồng Quân, hệ thống giáo dục mở không phải là một hệ thống khác, xuất hiện như sự bổ sung, đứng cạnh giáo dục truyền thống mà phải thâm nhập, thẩm thấu vào nền giáo dục truyền thống; yếu tố mở nằm trong toàn bộ hệ thống giáo dục, kể cả trong các cơ sở đào tạo truyền thống.

Nói ngắn gọn, tất cả các giải pháp của nền giáo dục tạo ra cơ hội được tiếp cận với giáo dục rộng rãi cho tất cả mọi người, tạo cơ hội cho người học có thể lựa chọn phương thức học thích hợp với điều kiện cá nhân mình, từ mục tiêu đào tạo, chương trình, lựa chọn trường học, thời gian học liên tục hay gián đoạn, lựa chọn tốc độ hoàn thành chương trình, thậm chí lựa chọn cả thầy giáo…

Trong quá trình đó, người học có thể tùy chỉnh nội dung thích hợp theo yêu cầu riêng. Sự tự chủ của người học là rất cao, tạo điều kiện cho việc cá nhân hóa giáo dục.

Cách giao quyền tự chủ cao trong tự học cũng là rèn học sinh trở thành con người tự chủ, có tư duy độc lập, có thói quen hoài nghi khoa học và phản biện. Tránh được cách đào tạo con người như công cụ, phục tùng một cách thụ động, không có bản sắc riêng, không dám nghĩ khác.

Đưa nhận định này, GS Trần Hồng Quân đồng thời cho rằng, yêu cầu với người thầy cũng phải khác. Theo đó, với giáo dục mở, người thầy không thể là một “nhà truyền giáo”, áp đặt kiến thức, buộc học sinh phải thừa nhận và không được nói khác, không kiểm chứng mà là hướng dẫn, gợi ý cho học sinh chinh phục các kiến thức.

Giáo dục mở cũng đòi hỏi về mặt quản lý phải có nhiều thay đổi. Cần thiết kế hành lang pháp lý tương đối chặt, nhưng vẫn đủ rộng, còn chừa không gian cho các cơ sở giáo dục, thầy giáo tùy biến theo hướng tối ưu hóa trong phạm vi nhiệm vụ của mình. Cố gắng đừng có sự áp đặt theo kiểu chân nào cũng ép cho vừa với đôi giầy mà phải biết thừa nhận sự tùy biến, ứng vạn biến để đảm bảo cái bất biến là chất lượng và hiệu quả giáo dục.

Vậy nên làm gì để thể phát triển giáo dục mở? GS Trần Hồng Quân cho rằng, đầu tiên cần phải quán triệt NQ 29-NQ/TW, đặc biệt là khâu xây dựng nền giáo dục mở; phải tổ chức nghiên cứu để cụ thể hóa nội dung mà Nghị quyết 29 nêu ra, xây dựng thành chương trình hành động, tổ chức triển khai thí điểm.

Tiếp đó cũng nên rà soát lại những quy định về quản lý, kể cả vấn đề liên quan đến luật pháp, pháp quy để tháo gỡ, tạo điều kiện cho giáo dục mở phát triển.

Nên bắt tay vào xây dựng và phát triển các trung tâm tài nguyên học tập; tiếp thu nét văn hóa mới là chia sẻ và liên kết một cách hào hiệp mà hiện nay trên thế giới đã có. Nhiều trường đại học lớn trên thế giới đưa hàng ngàn giáo trình trên mạng và cho sử dụng miễn phí. Chúng ta nên sớm xây dựng một nền giáo dục mà ở đó người nghèo, người có hoàn cảnh khó khăn riêng có thể học được.

Cuối cùng, GS Trần Hồng Quân nhấn mạnh đến những giải pháp kiểm soát chất lượng. “Kiểm soát chất lượng là yêu cầu không thể thiếu khi xây dựng nền giáo dục mở” – nguyên Bộ trưởng Bộ GD&ĐT nhấn mạnh.

Hội thảo khoa học cấp quốc gia “Hệ thống giáo dục mở trong bối cảnh tự chủ, hội nhập quốc tế”