Nhà giáo Nhân dân của đồng bào Khmer
Nhà giáo Lâm És là giáo viên người dân tộc Khmer đầu tiên và cũng là duy nhất hiện nay được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân. Đảm nhiệm chức danh Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Sóc Trăng, sau khi nghỉ hưu, ông làm Chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh, vẫn nặng lòng với công tác khuyến học cho đến hôm nay.
Thầy Lâm És sinh năm 1940 trong một gia đình nông dân Khmer ở ấp Trà Tép, xã Thạnh Phú, huyện Mỹ Xuyên (Sóc Trăng). Thuở nhỏ, cậu bé Lâm És rất ham học, dù hoàn cảnh gia đình rất khó khăn. Ban đầu được mẹ gửi lên chùa Đại Tâm học chữ, học kinh kệ Khmer. Khó khăn hơn người, nhưng học trò Lâm És rất chăm chỉ học tập và học giỏi.
Được thầy dạy chữ miễn phí ở chùa Đại Tâm từ kinh kệ, triết lý Phật giáo Nam Tông đến đạo làm người và kiến thức phổ thông khoa giáo. Học hết lớp 5, Lâm És thi đạt học bổng vào trường danh tiếng Trung học đệ nhất cấp Khai Trí ở thị xã Sóc Trăng. Hết lớp 9, lại quay về chùa Đại Tâm, nối bước thầy mình trở thành giáo viên dạy miễn phí cho học sinh nghèo và bắt đầu con đường tự học.
Thầy Lâm És cho biết, việc dạy học vừa củng cố kiến thức đã có vừa đặt ra những yêu cầu mới để mình tự học. Thầy bắt đầu học thêm ngoại ngữ, tiếng Anh, tiếng Pháp và cũng dạy cho học trò. Chùa Đại Tâm thời ấy là ngôi chùa đầu tiên ở Sóc Trăng có các lớp học miễn phí dạy cả tiếng Việt, tiếng Khmer và ngoại ngữ Anh, Pháp. Thầy coi chuyện học ở người giỏi hơn để truyền cho người chưa biết là trách nhiệm và niềm vui lớn nhất trong cuộc sống.
Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, thầy về công tác ở Ty Giáo dục tỉnh Hậu Giang. Vừa làm việc, thầy vừa hoàn thành bậc học phổ thông, rồi học đại học, đồng thời tập hợp tư liệu, kinh nghiệm giảng dạy để hệ thống thành sách hướng dẫn dạy tiếng Khmer cho các cán bộ trẻ. Bắt tay vào soạn thảo bộ sách dạy song ngữ Khmer - Việt cho học sinh phổ thông. Đó chính là ước mơ mà thầy đã ấp ủ bao năm.
Bộ SGK tiếng Khmer do thầy chủ biên được tái bản nhiều lần và trở thành bộ SGK được sử dụng chính thức cho hoạt động dạy và học tiếng Khmer cho đến nay. Ngoài ra, thầy Lâm És còn có nhiều công trình liên quan đến việc dạy và học tiếng Khmer có tầm ảnh hưởng toàn quốc. Đến nay, thầy Lâm És có khoảng 100 đầu sách được xuất bản. Trong đó có 53 đầu sách mang tầm quốc gia, số còn lại là sách phục vụ cho địa phương.
Trong đó có nhiều bộ sách có giá trị như: Bộ sách Ngữ văn Khmer cho học sinh phổ thông từ tiểu học đến THCS; Bộ sách dành cho Trường Bổ túc văn hóa Pali trung cấp Nam Bộ từ lớp 10 đến lớp 12; bộ sách Ngữ văn Khmer cho học sinh phổ thông từ lớp 1 đến lớp 9; Giáo trình giảng dạy chữ Khmer ở trường trung học sư phạm, cao đẳng sự phạm; Tài liệu dạy tiếng Khmer căn bản nâng cao trình độ cho cán bộ… Đặc biệt, từ năm học 2005 - 2006, bộ sách mới chữ Khmer dành cho học sinh tiểu học vùng dân tộc thiểu số được chính thức đưa vào giảng dạy.
Dành trọn cuộc đời chăm lo giáo dục dân tộc
Công trình nghiên cứu, biên soạn sách giáo khoa của Nhà giáo Nhân dân Lâm És đều hướng đến mục đích giúp người học chữ Khmer dễ đọc, viết đúng. Những bộ sách chữ Khmer do thầy soạn thảo được Bộ GD&ÐT đánh giá cao. Ðó là những công trình khoa học sáng tạo, hữu ích cho việc bồi dưỡng giáo viên dạy song ngữ Việt - Khmer ở Nam Bộ.
Đánh giá về những bộ sách chữ Khmer do thầy Lâm És soạn thảo, TS Bùi Khánh Thế, Chủ tịch Hội đồng thẩm định sách giáo khoa của Bộ GD&ĐT cho biết: “Đó là những công trình khoa học sáng tạo, hữu ích cho việc bồi dưỡng giáo viên dạy song ngữ Việt - Khmer ở Nam Bộ”. Không chỉ tập trung đầu tư cho biên soạn sách, thầy Lâm És còn thường xuyên tham gia dạy lớp Ngữ văn Khmer cho những nơi có nhu cầu. Mong muốn của thầy là đem kiến thức cho mọi người dân Khmer để bà con nâng cao trình độ nhận thức, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần.
Nhà giáo Nhân dân Lâm És là người có uy tín trong đồng bào dân tộc, một người thầy hơn 80 tuổi nhưng vẫn miệt mài với sự nghiệp giáo dục và nhiệt tâm với công tác khuyến học, khuyến tài. Ông cũng là niềm tự hào của bà con Khmer, người dân tỉnh Sóc Trăng nói riêng và đồng bào Khmer Nam Bộ nói chung về đức tính giản dị. Nhà giáo một đời tự học, một người thầy mẫu mực đã dành gần trọn cuộc đời cống hiến và chăm lo cho công tác giáo dục dân tộc và sự nghiệp giáo dục.
Với những đóng góp to lớn cho sự nghiệp giáo dục, thầy Lâm És vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nhà giáo Ưu tú (1994); Nhà giáo Nhân dân (2002, là Nhà giáo Nhân dân đầu tiên của khu vực ĐBSCL và duy nhất của người Khmer trên cả nước cho đến nay); Huân chương Lao động hạng Ba (2008); hơn 20 Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch nước, Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT, Chủ tịch UBND tỉnh Sóc Trăng, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh Sóc Trăng…
Bà Huỳnh Thị Diễm Ngọc, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sóc Trăng cho biết, Hội đồng cấp tỉnh vừa họp xét tặng giải thưởng Hồ Chí Minh và giải thưởng Nhà nước về khoa học và công nghệ (đợt 6) đối với 2 công trình. Đó là công trình “Nghiên cứu, chọn tạo và phát triển giống lúa thơm Sóc Trăng ST24 và ST25, giai đoạn 2008 - 2016” và “Bộ Sách giáo khoa tiếng Khmer” của Nhà giáo Nhân dân Lâm És. Theo bà Huỳnh Thị Diễm Ngọc, đối với công trình “Bộ Sách giáo khoa tiếng Khmer” có ý nghĩa quan trọng trong phục vụ giảng dạy, không chỉ cho đồng bào Khmer Sóc Trăng mà cho cả khu vực Nam Bộ. Bên cạnh đó, bộ sách còn được sử dụng để bồi dưỡng tiếng Khmer cho cán bộ, công chức trên địa bàn tỉnh theo Đề án của Tỉnh ủy…
