Khó khăn trong bối cảnh lạm phát tăng cao khiến chính phủ đang cố gắng tháo gỡ để giáo viên được cầm đồng lương dưới… mặt đất.
Buôn bán thêm để nuôi con
Vào buổi sáng, Gaudencia Mandiopera làm giáo viên tiểu học tại một trong những trường công lập ở quận Mutasa, cách thủ đô Harare của Zimbabwe 283km về phía Đông Nam. Từ đầu giờ chiều đến tối muộn, cô bán rượu whisky để có thu nhập.
Khách hàng của cô, chủ yếu là những tài xế xe tải đến thị trấn Mutare ở cùng huyện, gần biên giới giữa Mozambique và Zimbabwe. Việc bán rượu whisky là bất hợp pháp ở Zimbabwe và hầu hết rượu này được nhập lậu qua biên giới.
Tuy nhiên, dù gặp không ít khó khăn, cô Mandiopera vẫn kiên trì với công việc buôn bán của mình, chủ yếu là để nuôi 3 con trai. “Tôi thường bị bắt. Tôi thậm chí làm việc muộn để tăng thu nhập. Môi trường làm việc cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ xâm hại tình dục nhưng tôi không còn lựa chọn nào khác”, cô nói.
Mức lương hàng tháng của cô là 11 nghìn đô la Zimbabwe (khoảng 1 triệu đồng), được trả đúng hạn nhưng chỉ sau 2 tuần, số tiền này đã được tiêu hết.
Giống như cô Mandiopera, nhiều giáo viên Zimbabwe phải tìm kiếm mọi cách để tồn tại. Ở quốc gia phía Nam châu Phi này, chỉ có 150 nghìn giáo viên dạy 4,2 triệu học sinh. Mức lương trung bình của một giáo viên hiện là 28.800 đô la Zimbabwe (khoảng 2,7 triệu đồng). Trong nhiều năm, không ít giáo viên phải di cư sang các nước lân cận như Nam Phi, Namibia và Botswana để tìm việc làm với mức lương cao hơn.
Các chuyên gia cho rằng, Zimbabwe đang trải qua cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ với tình trạng lạm phát không thể kiểm soát, đồng lương thấp và nghèo đói lan rộng do quản lý yếu kém và tham nhũng.
Khủng hoảng kinh tế ngày càng trở nên tồi tệ hơn do tác động của Covid-19 và giờ đây là cuộc chiến Nga – Ukraine.
Khó khăn khi giá cả tăng chóng mặt
Giá các mặt hàng cơ bản như bánh mì, xăng dầu, gói thuê bao Internet và giá điện tiếp tục tăng… do nguồn cung bị gián đoạn, đã gây thêm áp lực cho người dân Zimbabwe. Trong một số trường hợp, giá cả tăng tới 150% vì đồng đô la Zimbabwe tiếp tục giảm giá mạnh so với đồng đô la Mỹ.
Theo trang tin Africanreport, giá bánh mì ở Zimbabwe hiện là 2 USD/cái (khoảng 46 nghìn đồng) trong khi tháng 12/2021, mức giá này chỉ bằng một nửa. Tình trạng lạm phát ở Zimbabwe vốn đã nghiêm trọng nay do chiến sự ở Ukraine nên càng khó khăn hơn.
Theo Ngân hàng Thế giới, 7,9 triệu người ở Zimbabwe rơi vào cảnh nghèo cùng cực từ năm 2011 đến 2021, họ sống dưới mức nghèo đói về lương thực với thu nhập trung bình là 29,8 USD/người/tháng.
Trong 3 năm qua, giáo viên Zimbabwe bắt đầu lên tiếng phản đối vì mức lương không đủ và điều kiện làm việc tồi tệ trong bối cảnh tình hình kinh tế xuống dốc. Đầu tháng 2 vừa qua, giáo viên đã phản đối đòi tăng lương khi các trường học đón học sinh trở lại sau khi đóng cửa vì dịch Covid-19. Chính phủ đã phản ứng bằng cách đình chỉ họ 3 tháng không lương vào ngày 10/2.
Bộ trưởng Bộ Giáo dục, Evelyn Ndlovu cũng đưa ra thời hạn cuối cùng để các giáo viên phản đối trên quay lại làm việc.
Mặc dù con số chính xác giáo viên bị đình chỉ lương không được đưa ra nhưng các công đoàn giáo viên cho biết khoảng 90% trong số 150 nghìn giáo viên trường công bị ảnh hưởng bởi động thái của chính phủ.
Một luật sư Noble Chinhanu và Chủ tịch Liên minh Giáo viên Nông thôn Hợp nhất Zimbabwe Obert Masaraure nói, đó là một động thái vi hiến của chính phủ khi đình chỉ tạm thời mọi giáo viên.
Vào ngày tòa án đưa ra quyết định về động thái đình chỉ giáo viên, chính phủ đã đưa ra thời hạn một tuần để họ trở lại làm việc, nếu không sẽ bị mất việc làm. Chính phủ cũng đe dọa có thể thay thế giáo viên bằng những sinh viên đã tốt nghiệp nhưng đang thất nghiệp.
Cần mức lương đủ sống
Ngày 8/2, Chính phủ Zimbabwe đã tăng lương cho giáo viên thêm 20% và trợ cấp Covid-19 với số tiền tăng từ 75 USD lên 175 USD (khoảng 1,7 triệu đồng lên 4 triệu đồng) cùng các lợi ích khác như chế độ nhà ở và miễn thuế khi nhập khẩu xe có động cơ.
Tuy nhiên, giáo viên vẫn yêu cầu mức lương cơ bản là 540 USD (khoảng 12,3 triệu đồng) hoặc số tiền tương đương bằng nội tệ. Họ cho biết không đủ khả năng trả học phí cho con với mức lương hiện tại. Tuy nhiên, chính phủ đã loại trừ việc trả lương bằng USD.
“Những gì chúng tôi muốn là một mức lương đủ sống, trở lại mức lương trước tháng 10/2018 là 540 USD”, ông Masaraure nói.
Ông Takavafira Zhou - Chủ tịch Liên minh Giáo viên Tiến bộ Zimbabwe cho biết, những tuyên bố của chính phủ đã khiến một số giáo viên buộc phải quay trở lại làm việc. Ông kêu gọi chính phủ hãy theo đuổi biện pháp đối thoại.
Trong toàn ngành giáo dục, cuộc khủng hoảng kinh tế đang diễn ra, biểu hiện ở sự suy giảm cơ sở hạ tầng và cạn kiệt giáo viên. Học phí ở các trường công lập cũng tăng gấp 3 lần so với khả năng của nhiều người vì tình trạng lạm phát tiếp tục diễn ra. Ở các trường tư thục, mọi thứ đều đắt đỏ hơn nhiều.
Giáo viên cũng cho biết, nhiều trẻ em bị bỏ rơi trong các sáng kiến học tập trực tuyến do một số trường đưa ra, vì các em không có đủ phương tiện cần thiết. Tình hình cũng trở nên tồi tệ hơn do đại dịch Covid-19 khiến giáo viên phải làm việc mà không đủ đồ bảo hộ trong các trường công lập.
Đối với cô Mandiopera, đây là những bằng chứng bổ sung cho thấy cần tiếp tục nỗ lực cho tới khi những khó khăn của giáo viên được giải quyết, đó là họ sẽ được trả mức lương để có thể đủ sống.
