Theo chủ biên SGK ở các bộ môn sử dụng nhiều TBDH, không đơn giản là đồ chơi hay vật khởi động học tập của HS, TBDH cụ thể hóa kiến thức trong sách ra thực tế, thúc đẩy quá trình tiếp thu của trò.
PGS.TS Đỗ Tiến Đạt - Chủ biên SGK Toán lớp 1, lớp 2 và 3 (Bộ SGK Cánh Diều): Nói suông, dạy chay tất yếu hiệu quả dạy học sẽ thấp
Đứng trên 2 phương diện lý luận lẫn thực tiễn, TBDH cực kỳ quan trọng và cần thiết. TBDH là giá mang kiến thức chứ không phải là đồ chơi hay vật khởi động học tập của học sinh.
Đặc biệt, với học sinh tiểu học nói chung, học sinh lớp 1 nói riêng, tiến trình học môn Toán đi từ thực hành bằng tay, thao tác trên đồ vật thật, hình dung, tiếp thu kiến thức, TBDH càng không thể thiếu. Hơn thế, đứng về yêu cầu của CT, SGK mới trong bối cảnh đổi mới phương pháp dạy học, TBDH là phần không thể thiếu của tiến trình dạy, học.
“Phi nữ trang bất thành nhi nữ”, cũng tương tự như vậy với giáo viên khi lên lớp không chuẩn bị cho HS làm bài, thao tác trực tiếp trên thiết bị học tập không thể nói tới đổi mới phương pháp dạy học và phát triển năng lực học trò…
Ở môn Toán học, TBDH (đặc biệt học sinh từ lớp 1 - 3) hết sức quan trọng. Không có đồ dùng dạy học, giáo viên chỉ dạy chay, học sinh sẽ khó khăn trong việc tiếp nhận kiến thức. Về phía người dạy cũng mất nhiều công sức trong việc dạy. Chỉ cần một vài que tính, khối hình… trẻ được cầm, nắm có thể đếm và thao tác toán học nhanh chóng, hiệu quả. Nếu chỉ nói suông, dạy chay hiệu quả dạy học rất thấp.
Nếu trong hoàn cảnh TBDH cơ bản thiếu, nhà trường, GV nên khắc phục bằng nhiều cách. Trong đó có việc GV tự làm TBDH cơ bản để đáp ứng nhu cầu dạy và học cho giáo viên, học sinh. Miễn sao có thể tạo cho mỗi học sinh, nhóm học sinh những TBDH để thao tác học tập. Dạy “chay” sẽ hạn chế cả giáo và học sinh.
TS Trần Thị Biển – Chủ biên SGK môn Mỹ Thuật lớp 1- 3 (Bộ Kết nối tri thức với cuộc sống): Hiểu đúng, mua đủ
TBDH đóng vai trò không thể thiếu trong dạy và học môn mỹ thuật bởi nó hỗ trợ cho cả giáo viên và học sinh trong việc phát triển kiến thức cũng như bảo đảm chất lượng khi triển khai CT, SGK mới.
Tuy nhiên khi biên soạn SGK Mỹ Thuật lớp 1-3 các tác giả đã đề cập, hướng dẫn vấn đề làm sao để TBDH phù hợp với yếu tố vùng miền, địa phương. Thậm chí những nơi khó khăn về cơ sở vật chất, TBDH vẫn có thể thay thế, tự tạo để hoạt động dạy học hiệu quả.
Ví như: Những nơi nghèo, vùng sâu xa, quá trình dạy học cả giáo viên và học sinh không tiếp cận được với màu sáp, đất nặn, giấy màu…, giáo viên có thể sử dụng lợi thế nơi mình sinh sống, tận dụng những đồ từ phế thải như vải thừa, cành cây, cát sỏi… để vận dụng thành TBDH và học liệu để học sinh làm thành sản phẩm theo yêu cầu bài học đặt ra.
Trên thực tế, cùng 1 chủ đề dạy học ở 3 nơi với 3 đối tượng học sinh, vùng miền, điều kiện khác nhau, học liệu có thể tận dụng để có kết quả tốt không chứ phải trang bị dư thừa đầy đủ, học sinh mới học tốt.
Thực tế cho thấy, không ít học sinh ở nơi có đầy đủ thiết bị học tập nhưng sản phẩm mà các em làm ra dù đạt yêu cầu bài học nhưng vẫn thiếu sự trải nghiệm thực tế, sáng tạo riêng. Còn nơi thiếu thốn, các em đã biết tận dụng giấy vụn, giấy màu, màu sắc từ hoa lá, cây cỏ… nên sản phẩm không chỉ đạt yêu cầu mà còn phong phú sáng tạo. Với học sinh nơi đặc biệt khó khăn, sản phẩm của HS vận dụng từ vải vụn, cát, cành cây, lá cây… cũng vẫn bảo đảm được yêu cầu bài học tốt.
Trong các tình huống cụ thể rất cần sự linh hoạt của người dạy và người học để có thể vận dụng thay thế TBDH còn thiếu trong điều kiện cụ thể. Tuy nhiên nói như vậy không có nghĩa không cần đến TBDH. TBDH cần được các nhà trường, địa phương hiểu đúng mua đủ, không thể thiếu nhưng cũng không cần quá nhiều, lãng phí. Chúng tôi khuyến khích TBDH ở mức độ giúp người dạy và học đạt được kết quả tốt nhất, linh hoạt theo điều kiện của địa phương…
TS Đỗ Thị Minh Chính – Tổng chủ biên kiêm Chủ biên SGK môn Âm nhạc 1 (Bộ Kết nối tri thức với cuộc sống): Giúp học sinh gắn với thực hành và trải nghiệm
Để dạy học theo định hướng phát triển năng lực, môn Âm nhạc được thiết kế thành nhiều hoạt động. Các hoạt động đòi hỏi sự tương tác (đặc biệt tương tác của học sinh) rất nhiều. Do đó, TBDH đóng vai trò hỗ trợ giáo viên và học sinh tổ chức hoạt động, giúp người học gắn với thực hành và trải nghiệm.
Thực hành và trải nghiệm âm nhạc giúp học sinh gắn với cảm thụ âm thanh, hình ảnh, tiết tấu, nhịp điệu mà chỉ TBDH mới hỗ trợ hữu hiệu, tích cực nhất.
Có TBDH, giáo viên có thể bớt thời gian làm động tác cơ thể. Giáo viên và học sinh có nhiều quỹ thời gian thực học trong 1 tiết học. TBDH cũng giúp giáo viên khai thác, thiết kế bài học, tiếp cận đa dạng. TBDH không thể thiếu và quan trọng để đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên.
Với môn Âm nhạc, khi TBDH chưa được trang bị cơ bản, nhà trường và giáo viên có thể tự tạo để linh hoạt dạy học. Giáo viên có thể làm 2 nguồn học liệu cho môn Âm nhạc theo cách: 1 là lấy hình ảnh video từ trên mạng để dạy học; 2 là học liệu bằng âm thanh tạo ra từ điện thoại di động kết nối với loa Bluetooth để dạy học sinh.
Ngoài những nhạc cụ nói trên, giáo viên cũng có thể tự tạo âm thanh, tiết tấu từ vỏ dừa, trai lọ, ống nhựa, sỏi, chìa khóa, thước kẻ, thanh gỗ…
Trong trường hợp “chay” hoàn toàn về TBDH, bản thân giáo viên chính là thiết bị âm nhạc để dạy học. Giáo viên có thể tạo ra âm thanh, tiếng hát từ giọng hát, kĩ năng nghề. Hoặc còn có thể vận dụng cơ thể, chân tay để giậm, gõ, vỗ… kết hợp giọng hát cũng có thể làm cho giờ học thêm sinh động.
