Giáo dục công dân (môn Đạo đức ở cấp tiểu học, môn Giáo dục công dân ở cấp trung học cơ sở, môn Giáo dục kinh tế và pháp luật ở cấp trung học phổ thông) giữ vai trò chủ đạo trong việc giúp học sinh hình thành, phát triển ý thức và hành vi của người công dân.
Thông qua các bài học về lối sống, đạo đức, pháp luật, kinh tế, môn Giáo dục công dân góp phần bồi dưỡng cho học sinh những phẩm chất chủ yếu và năng lực cốt lõi của công dân, đặc biệt là tình cảm, niềm tin, nhận thức, cách ứng xử phù hợp với chuẩn mực đạo đức và quy định của pháp luật, có kĩ năng sống và bản lĩnh để học tập, làm việc và sẵn sàng thực hiện trách nhiệm công dân trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế.
Hoạt động trải nghiệm (cấp tiểu học) và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp (cấp trung học cơ sở và cấp trung học phổ thông) là hoạt động giáo dục bắt buộc được thực hiện từ lớp 1 đến lớp 12.
Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là hoạt động giáo dục do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi.
Thông qua đó, chuyển hoá những kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức mới, hiểu biết mới, kĩ năng mới góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường và nghề nghiệp tương lai.
Các vị khách mời đã sẵn sàng đón nhận những câu hỏi của quý bạn đọc:
1. PGS.TS Đào Đức Doãn - Chủ biên CT môn Giáo dục công dân.
2. PGS.TS Đinh Thị Kim Thoa - Chủ biên CT Hoạt động trải nghiệm.
3. Ths Nguyễn Khánh Chung - HT Trường THCS & THPT Ban Mai.
Độc giả có thể gửi các câu hỏi tới các vị khách mời qua email của Báo Giáo dục và Thời đại: gdtddientu@gmail.com hoặc tương tác qua facebook của Báo.
Xin chuyên gia cho biết điểm đáng chú ý nhất của chương trình hoạt động trải nghiệm là gì? Tôi lo nhất rằng hoạt động trải nghiệm nhưng lại vẫn diễn ra trong 4 bức tường lớp học.
Phan Văn Quyền (Quảng Ninh)
Việc đưa nội dung quyền con người vào Chương trình Giáo dục Công dân là tín hiệu đáng mừng, song cũng đặt ra những thách thức không nhỏ đối việc biên soạn sách giáo khoa và việc giảng dạy của giáo viên. Thách thức đó giải quyết thế nào thưa ông?
thuminh67@.....
Chào bạn, cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đến chương trình!
Nội dung quyền con người vốn đã được đưa vào CT môn GDCD hiện hành. Đó là các quyền con người theo quy định của Hiến pháp 1992, như: quyền trẻ em, quyền con người về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội được thể hiện trong quyền công dân. CT môn GDCD mới bổ sung thêm nội dung quyền con người theo Hiến pháp 2013.
Để thực hiện CT mới, các tác giả SGK và giáo viên môn học cần nghiên cứu kĩ CT; nắm vững các quy định của Hiến pháp 2013 về quyền con người, quyền công dân; thực tiễn thực hiện pháp luật về quyền con người, quyền công dân hiện nay (đặc biệt là ở địa phương); sử dụng các phương pháp dạy học và đánh giá kết quả GD theo phát triển năng lực.
 |
| Các khách mời chụp ảnh lưu niệm |
Bạn đọc
Đúng là để tổ chức hoạt động trải nghiệm hiệu quả không hề dễ dàng, cần sự đầu tư công sức của giáo viên. Tuy nhiên, khi đã có kĩ năng tổ chức thành thục thì công việc trở nên dễ dàng hơn. Hy vọng được gặp cô giáo trong các kì tập huấn thì sẽ chia sẻ rõ hơn về cách tổ chức hoạt động.
Cô giáo yên tâm, trong chương trình mới, Hoạt động trải nghiệm là hoạt động bắt buộc và mỗi học sinh đều được đánh giá về kết quả hoạt động này giống như môn học. Điều này cũng làm cho phụ huynh, học sinh thay đổi thái độ với hoạt động này.
Ngô Thị Thủy
Thực tế ở trường tôi, không riêng gì giáo viên môn Giáo dục công dân mà tất cả giáo viên ở các bộ môn khác đã tìm hiểu và thực hiện đổi mới hoạt động giảng dạy theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới.
Ví dục các tổ bộ môn đã xây dựng nhiều chủ đề liên môn, dạy học gắn với thực tiễn, dạy học trải nghiệm và đổi mới kiểm tra đánh giá như: Đánh giá dựa trên sự tiến bộ của học sinh, đánh giá thông qua sản phẩm học tập của học sinh...
Riêng đối với môn Giáo dục công dân, nhà trường đã xây dựng các chủ đề tích hợp với bộ môn như: Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý... Qua đó, nhằm giáo dục phẩm chất đạo đức của học sinh, học sinh được thực hành những kiến thức vào cuộc sống hàng ngày và điều chỉnh hành vi của mình.
Ngoài ra, các hình thức học tập đã được áp dụng đa dạng như: Dạy học dự án, dạy học giải quyết vấn đề...
Tôi được biết, Chương trình môn Giáo dục công dân được xây dựng theo hướng mở. PGS có thể nói rõ hơn về vấn đề này?
bichhopdd@gmail....
Chào bạn, cảm ơn bạn đã tham gia chương trình!
Tính "mở" của chương trình được hiểu là: Chương trình chỉ quy định những yêu cầu cần đạt; những nội dung dạy học cơ bản, cốt lõi cho mỗi cấp học, lớp học nhằm đáp ứng yêu cầu cần đạt; những định hướng chung về phương pháp giáo dục và đánh giá kết quả giáo dục.
Căn cứ vào các yêu cầu cần đạt và định hướng chung của chương trình, các tác giả sách giáo khoa, cơ sở giáo dục và giáo viên môn Giáo dục công dân chủ động, sáng tạo trong quá trình thực hiện và phát triển chương trình.
Ví dụ: Căn cứ vào yêu cầu cần đạt và chủ đề nội dung giáo dục ở các lớp học đã quy định trong chương trình, tác giả SGK và GV môn học được chủ động lựa chọn, bổ sung nội dung dạy học chi tiết để thiết kế thành các bài học cụ thể trên cơ sở đáp ứng yêu cầu cần đạt dành cho chủ đề nội dung GD đó và phù hợp với đối tượng học sinh, đặc điểm kinh tế - xã hội của từng địa phương, từng cơ sở GD.
Tôi thấy việc hướng nghiệp cho học sinh trong nhà trường là vô cùng quan trọng, nhưng hiện nay thực sự công tác này còn rất yếu. Không biết trong chương trình hoạt động trải nghiệm có nội dung hướng nghiệp hay không? Nếu có thì cụ thể là như thế nào? Xin cho biết vì tôi rất quan tâm. Xin cảm ơn chương trình!
Nguyễn Thị Mai Hoa (Cầu Giấy, Hà Nội)
Cảm ơn nhận định rất đúng đắn của độc giả. Chương trình giáo dục phổ thông mới lần này chia là 2 giai đoạn: giai đoạn giáo dục cơ bản và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp. Điều này cũng nói lên tầm quan trọng của định hướng nghề nghiệp.
Định hướng nghề nghiệp sẽ được thực hiện trong tất cả các môn học và trong cả hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp.
Riêng trong hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp, chương trình sẽ giúp học sinh tìm hiểu các nghề nghiệp từ truyền thống, địa phương, hiện đại...; tìm hiểu phẩm chất, năng lực cần có của người lao động. Chương trình còn giúp học sinh khám phá những phẩm chất, năng lực sở trường; những hứng thú nghề nghiệp và có những định hướng để giúp học sinh rèn luyện những phẩm chất, năng lực tương ứng với nghề nghiệp mà các em mong muốn.
Để thực hiện điều này, chương trình Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cũng gợi ý một số hình thức tổ chức như: trải nghiệm thực tiễn nghề nghiệp trong các làng nghề, trong các cơ quan, tổ chức; tự rèn luyện bằng cách xây dựng kế hoạch, lập kế hoạch phát triển bản thân... và rất nhiều các hoạt động khác để phát triển sự tự tin, năng động, tính kỷ luật, tinh thần trách nhiệm...
Xin nói thêm, định hướng nghề nghiệp trong chương trình Hoạt động trải nghiệm được thực hiện từ tiểu học chứ không phải đến tận giai đoạn định hướng nghề nghiệp mới thực hiện.
 |
| PGS-TS Đinh Thị Kim Thoa: Định hướng nghề nghiệp sẽ được thực hiện trong tất cả các môn học và trong cả hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp |
Xin PGS cho biết mục tiêu của môn học ở từng cấp học? Mục tiêu này có gì khác với Chương trình hiện hành?
Cô giáo Phạm Thị Tân (Lào Cai)
Cảm ơn cô giáo đã gửi câu hỏi đến chương trình!
Văn bản CT môn GDCD (Mục III. Mục tiêu CT) đã nêu rõ mục tiêu của môn học ở từng cấp học.
Mục tiêu này khác với CT hiện hành là: Mục tiêu của CT hiện hành trang bị cho HS kiến thức, kĩ năng, thái độ. Mục tiêu của CT mới là hình thành, phát triển cho HS phẩm chất và năng lực. Bản thân kiến thức, kĩ năng, thái độ chưa phải là phẩm chất và năng lực. Chúng chỉ là chất liệu để tạo thành phẩm chất và năng lực.
Để hình thành, phát triển phẩm chất và năng lực, HS cần phải vận dụng kiến thức, kĩ năng, thái độ vào hoạt động. Phẩm chất và năng lực chỉ được hình thành trong hoạt động và thông qua hoạt động. Chỉ dừng ở mục tiêu trang bị kiến thức, kĩ năng, thái độ thì chưa đạt được kết quả giáo dục là phẩm chất và năng lực.
 |
| Các khách mời đang trả lời những câu hỏi của độc giả |
Nguyễn Viết Sáng (Phú Thọ)
Theo tôi, hoạt động ngoài giờ lên lớp và hoạt động trải nghiệm sáng tạo có điểm giống nhau đó là: Cùng dùng hình thức trải nghiệm để phát triển kỹ năng cho học sinh.
Tuy nhiên, hai hoạt động này có điểm khác biệt rõ nhất là, hoạt động ngoài giờ lên lớp hiện nay chủ yếu hướng tới việc rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh, nó nằm ngoài chương trình các bộ môn văn hóa.
Còn hoạt động trải nghiệm sáng tạo là hoạt động học tập trong tiến trình dạy học nhằm đạt được mục tiêu một bài học hay chủ đề nào đó.
Mục đích của chương trình hoạt động trải nghiệm là gì? Theo tôi hiểu thì những hoạt động trải nghiệm nên nằm ở trong từng môn học. Môn học nào cũng nên có trải nghiệm. Vậy thì có cần thiết một chương trình hoạt động trải nghiệm riêng hay không?
Hoàng Minh Hải (Hải Dương)
Tên gọi Hoạt động trải nghiệm (cấp tiểu học) và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp (cấp trung học cơ sở và cấp trung học phổ thông) là hoạt động giáo dục trong nhà trường, có vị trí quan trọng tương đương như hoạt động dạy học các môn học. Trong dạy học các môn học, thường có nhiều các phương pháp dạy học khác nhau, trải nghiệm là một trong những phương pháp và hình thức tổ chức dạy học tiếp cận thực tiễn. Cho nên trải nghiệm trong môn học sẽ thực hiện mục tiêu của môn học. Còn Hoạt động trải nghiệm thực hiện các mục tiêu giáo dục học sinh của hoạt động giáo dục trong nhà trường.
 |
| Hoạt động trải nghiệm làm bác sĩ của học sinh trường THCS Giảng Võ (Hà Nội) |
Mai Văn Quế (Bắc Ninh)
Các nội dung trong chương trình môn học ở cấp THPT khá rộng, đề cập đến nhiều lĩnh vực. Xin PGS cho biết ban soạn thảo đã lựa chọn những nội dung này trên cơ sở nào?
truongthuthao@yahoo....
Chào bạn!
Cũng như tất cả các cấp học, lớp học khác, việc lựa chọn nội dung giáo dục trong CT môn học ở cấp THPT dựa vào các căn cứ sau:
- Yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực ở cấp THPT;
- Kế thừa và phát triển nội dung của CT hiện hành;
- Tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm của CT môn GDCD của một số nước có nền GD phát triển như: Anh, Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore…
ngannt@...
Bộ GD&ĐT chỉ quy định khung chương trình với các yêu cầu cần đạt và yêu cầu về đánh giá. Các nhà trường, tổ chức, đoàn thể hoàn toàn được lựa chọn nội dung, phương thức, địa điểm để tổ chức các hoạt động, miễn là đáp ứng các yêu cầu của chương trình đặt ra.
Các chương trình trường lựa chọn nên có sự thẩm định của những người có chuyên môn để chắc chắn rằng, nội dung, phương pháp tổ chức đạt được yêu cầu đề ra.
Tôi thấy có rất nhiều kiến thức hay trong CT GDPT cấp THPT, nhưng ở cấp học này, đây lại là môn học tự chọn. Trong CT có nhiều kiến thức cần phổ cập cho HS chuẩn bị vào đời, như những vấn đề cơ bản nhất trong hệ thống chính trị của Việt Nam, pháp luật, Hiến pháp,... còn một số nội dung thiết thực khác về tình yêu, hôn nhân, gia đình,... lại chỉ có ở Chuyên đề học tập. Như vậy, những học sinh không lựa chọn môn học này, hoặc không học các Chuyên đề, thì có thiếu hụt những kiến thức cơ bản để vào đời?
Cô Nguyễn Thị Thuỷ (GV trường tiểu học ở Thanh Hoá)
Cảm ơn cô giáo Thủy!
- Trong CT GDPT mới, nội dung GD về tình yêu, hôn nhân, gia đình đã được thực hiện thông qua tất cả các môn học và hoạt động GD ở những mức độ khác nhau, đặc biệt là CT các môn KHXH.
- Trong CT môn GDCD, một số nội dung thiết thực về tình yêu, hôn nhân, gia đình,… không chỉ có ở Chuyên đề học tập cấp THPT (lớp 10), mà đã được đưa vào CT môn học ở cả 3 cấp học. Cụ thể là:
+ Cấp tiểu học đã tích hợp nội dung giáo dục về tình yêu, hôn nhân, gia đình... trong các chủ đề như: Yêu thương gia đình; Quan tâm, chăm sóc người thân trong gia đình; Tự giác làm việc của mình; Sinh hoạt nền nếp; Bảo quản đồ dùng cá nhân và gia đình; Quyền và bổn phận trẻ em.
+ Cấp THCS đã đã tích hợp nội dung giáo dục về tình yêu, hôn nhân, gia đình... trong các chủ đề như: Tự hào về truyền thống gia đình; Quyền và nghĩa vụ công dân trong gia đình; Phòng chống bạo lực gia đình. Sau khi tốt nghiệp cấp THCS, nghĩa là hoàn thành giai đoạn GD cơ bản, HS đáp ứng được yêu cầu cần đạt của các chủ đề nội dung giáo dục như trên sẽ đảm bảo được hình thành thói quen, nền nếp cần thiết và ý thức tự điều chỉnh bản thân theo các chuẩn mực đạo đức và quy định của pháp luật.
+ Cấp THPT, mặc dù GD kinh tế và pháp luật là môn học được lựa chọn, nhưng vẫn có các chủ đề trong đó có đề cập đến nội dung giáo dục, tình yêu, hôn nhân, gia đình như: Quyền bình đẳng của công dân; Một số quyền tự do cơ bản của công dân; nội dung quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân, gia đình ở chủ đề Quyền và nghĩa vụ công dân về văn hóa, xã hội.
Với những nội dung GD như trên, chúng ta không phải lo học sinh thiếu hụt những kiến thức cơ bản để vào đời.
Nguyễn Thị Tình (Hoài Đức, Hà Nội)
Điều kiện quan trọng nhất vẫn là con người, đó là đội ngũ thực hiện chương trình mà đứng đầu là đội ngũ lãnh đạo nhà trường. Lãnh đạo nhà trường năng nổ, nhiệt tình, tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên thực hiện và sáng tạo. Giáo viên cần đam mê, tích cực trong việc thiết kế và tổ chức các hoạt động giáo dục cho học sinh.
Sau đó là mạng lưới kết nối giữa nhà trường với cộng đồng. Hoạt động trải nghiệm là hoạt động trong trường học kết nối với cộng đồng nhiều nhất.
Ví dụ ở hoạt động hướng nghiệp, để thực hiện tốt rất cần sự chung tay, góp sức của các cơ quan, doanh nghiệp, các tổ chức trên địa bàn, tiếp nhận học sinh để tạo môi trường trải nghiệm nghề nghiệp cho học sinh…
Trường nào tạo được kinh phí từ nhiều nguồn khác nhau thì sẽ có điều kiện tổ chức các hoạt động tốt hơn.
Một điều kiện nữa là trường có số lượng học sinh trên lớp đúng theo quy định của Bộ GD&ĐT thì việc tổ chức hoạt động sẽ thuận lợi hơn.
Trần Phương Uyên
Nội dung của hoạt động trải nghiệm sáng tạo chủ yếu thực hiện các chủ đề liên môn, vận dụng các kiến thức học từ thực tiễn, do đó người giáo viên cần:
Thứ nhất, có kiến thức chuyên môn, bộ môn của mình tốt; có hiểu biết về vị trí kiến thức bộ môn mình liên quan đến các bộ môn khác như thế nào;
Thứ hai, có khả năng hợp tác với đồng nghiệp trong xây dựng nội dung dạy học liên môn và phối hợp tổ chức hoạt động.
Thứ ba, có khả năng năng sử dụng các phương pháp dạy học tích cực.
Thứ tư, có khả năng xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động cho học sinh, biết điều phối các nguồn lực để phục vụ các hoạt động trong quá trình học sinh học tập trải nghiệm.
 |
| Để giúp học sinh trải nghiệm sáng tạo,giáo viên cần có khả năng năng sử dụng các phương pháp dạy học tích cực. |
Để thực hiện được mục tiêu của chương trình môn GDCD mới, giáo viên cấp tiểu học cần đổi mới như thế nào?
trinhtung1974@gmai....
Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi tham gia chương trình!
Theo tôi, để thực hiện được mục tiêu của CT mới, giáo viên cấp tiểu học cần:
- Có những phẩm chất đạo đức và năng lực nghề nghiệp đáp ứng quy định về chuẩn nghề nghiệp giáo viên đã được Bộ GD&ĐT ban hành.
- Có những phẩm chất và năng lực đặc thù của người giáo viên môn Đạo đức đáp ứng CT mới như sau:
+ Phân biệt được sự khác nhau giữa CT môn Đạo đức theo định hướng phát triển năng lực với CT môn Đạo đức theo định hướng nội dung.
+ Có phẩm chất đạo đức và năng lực công dân tiêu biểu.
+ Có kiến thức chuyên ngành môn Đạo đức (GD đạo đức, kĩ năng sống, kinh tế, pháp luật) và năng lực vận dụng kiến thức đó vào giải quyết các vấn đề, tình huống của đời sống thực tiễn.
+ Có phương pháp giáo dục theo phát triển năng lực trong môn Đạo đức (tổ chức các hoạt động dạy và học theo phát triển năng lực; kết hợp giáo dục trong nhà trường với giáo dục ở gia đình và xã hội; đánh giá kết quả GD theo phát triển năng lực;...).
+ Có năng lực thực hiện và phát triển CT có tính “mở” trong môn Đạo đức.
Khi tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho học sinh, mục tiêu của nhà trường đặt ra là gì?
Trần Thị Nguyệt
Mục tiêu của nhà trường đặt ra khi tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo hướng tới 3 đối tượng:
Thứ nhất là đối với học sinh. Thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo, học sinh được phát triển được nhiều năng lực bản thân như: giải quyết vấn đề, giao tiếp, ngôn ngữ, hợp tác... và phát triển các phẩm chất của học sinh như: Trung thực, trách nhiệm, tự tin...
Ngoài ra, học sinh biết liên hệ kiến thức bài học với thực tiễn và từ thực tiễn hình thành những kiến thức mới. Từ đó, học sinh học tập hứng thú hơn và hiệu quả hơn, chủ động tham gia học tập hơn.
Thứ hai đối với giáo viên. Từ hoạt động trải nghiệm sáng tạo, giáo viên nâng cao được năng lực tổ chức dạy học, vận dụng sáng tạo các phương pháp dạy học tích cực như: Dạy học giải quyết vấn đề, dạy học dự án...
Đồng thời, từ việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm, giáo viên cũng rút ra được kinh nghiệm trong việc xây dựng kế hoạch dạy học.
Thứ ba, đối với nhà trường. Tích lũy được kinh nghiệm và đẩy mạnh được phong trào đổi mới dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường.
 |
| Ths Nguyễn Khánh Chung trả lời câu hỏi của bạn đọc |
Nội dung kiến thức môn học ở bậc THPT là chủ yếu về pháp luật và kinh tế, như vậy, đội ngũ giáo viên dạy môn học này ở THPT sẽ phải được đào tạo mới hoàn toàn. Liệu các nhà trường có thể mời các chuyên gia về pháp luật và kinh tế để giảng dạy môn học này để giảm gánh nặng đào tạo cho các trường sư phạm được không?
vanphuongcbq@gmail....
Chào bạn! Cảm ơn bạn rất nhiều! Đây là câu hỏi khá hay, tôi khá tâm đắc!
1) Nội dung môn học ở bậc THPT không phải mới hoàn toàn mà kế thừa nhiều nội dung GD của CT hiện hành như: thị trường; cạnh tranh, cung, cầu trong kinh tế thị trường; nền kinh tế nhiều thành phần; vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế; bản chất, vai trò của pháp luật; thực hiện pháp luật; quyền bình đẳng của công dân; một số quyền tự do cơ bản của công dân; một số quyền dân chủ cơ bản của công dân;…
Trên cơ sở kế thừa đó, nội dung giáo dục của CT môn GD Kinh tế và pháp luật là học vấn phổ thông, cơ bản về kinh tế, pháp luật phù hợp với lứa tuổi, mang tính ứng dụng, thiết thực đối với đời sống và định hướng nghề nghiệp sau THPT của HS. Giáo viên môn học không phải đào tạo mới hoàn toàn mà chỉ cần nghiên cứu kĩ CT mới; nắm vững kiến thức phổ thông, cơ bản về kinh tế, pháp luật; tìm hiểu thực tiễn đời sống về kinh tế, pháp luật và tham dự các khóa tập huấn về thực hiện CT mới là có thể thực hiện được CT mới.
2) Các nhà trường có thể mời thêm chuyên gia về kinh tế và pháp luật để bồi dưỡng thêm cho giáo viên kiến thức chuyên môn về kinh tế và pháp luật, nhưng các chuyên gia về kinh tế và pháp luật không thể thay được các trường sư phạm vì đào tạo sư phạm là đào tạo nghề.
Điều quan trọng nhất đối với giáo viên trong thực hiện CT mới là đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo phát triển năng lực. Điều đó các chuyên gia kinh tế và pháp luật không thể đảm nhiệm thay các trường sư phạm.
Trước yêu cầu của việc thực hiện chương trình mới, việc đào tạo giáo viên môn Giáo dục công dân hiện nay đang bộc lộ nhiều bất cập, điều này đòi hỏi các cơ sở đào tạo cần phải có chiến lược bồi dưỡng GV như thế nào?
Nguyễn Thị Hằng Phương, giáo viên Hà Nội
Chào cô giáo đã quan tâm đến chương trình!
Theo tôi, các cơ sở đào tạo giáo viên phải có chiến lược bồi dưỡng giáo viên như sau:
Thứ nhất là đổi mới CT đào tạo. Cụ thể:
+ Không đồng nhất chương trình GD Công dân với chương trình GD Chính trị (là chương trình đào tạo giảng viên các môn Lý luận chính trị ở các trường chuyên nghiệp).
+ Tập trung vào các nội dung kiến thức chuyên ngành của CT môn GDCD: GD đạo đức, kĩ năng sống, kinh tế, pháp luật.
+ Tập trung vào PPDH, PP đánh giá kết quả giáo dục theo phát triển năng lực và nghiệp vụ sư phạm.
 |
| Một tiết dạy học môn giáo dục công dân rất sinh động của thầy Trần Tuấn Anh (Trường THCS Bạch Đằng, Q.3, TP.HCM). Ảnh: Anh Khôi. |
Thứ hai là đổi mới phương thức đào tạo. Cụ thể:
+ Phải xác định chuẩn đầu ra của người học, từ đó mới xác định nội dung và phương pháp dạy học.
+ Gắn liền việc đào tạo giáo viên trong các trường sư phạm với thực tiễn dạy học ở trường phổ thông, khắc phục tình trạng chỉ tổ chức thực tập trong thời gian ngắn như hiện nay.
Thứ ba là đổi mới bồi dưỡng thường xuyên: tránh hình thức, xa rời thực tiễn dạy học ở trường phổ thông...
nvthai77@...
Có 4 nội dung chính trong hoạt động trải nghiệm, gồm: Hoạt động hướng vào bản thân; Hoạt động hướng đến xã hội; Hoạt động hướng đến tự nhiên và Hoạt động hướng nghiệp. Ứng với mỗi cấp, tỷ trọng của mỗi phần này là khác nhau.
Cụ thể: Hoạt động hướng vào bản thân ở tiểu học là 60%, THCS: 40%; THPT 30%.
Hoạt động hướng đến xã hội tương ứng với các cấp học như trên lần lượt là: 20%, 25%, 25%; Hoạt động hướng đến tự nhiên: 10%, 15%, 15%; Hoạt động hướng nghiệp: 10%, 20%, 30%.
Có thể thấy, hoạt động hướng vào bản thân luôn chiếm tỷ trọng cao nhất ở cả 3 cấp học: Hoạt động hướng vào bản thân gồm hoạt động khám phá bản thân (Tìm hiểu hình ảnh và tính cách của bản thân; tìm hiểu khả năng của bản thân) và hoạt động rèn luyện bản thân (rèn luyện nền nếp, thói quen tự phục vụ và ý thức trách nhiệm trong cuộc sống; rèn luyện các kĩ năng thích ứng với cuộc sống).
Hồ Phương Trinh
Theo tôi, hoàn toàn thực hiện được và thời lượng chương trình Giáo dục phổ thông mới dành cho hoạt động này là cơ hội để học sinh được học tập và vận dụng kiến thức vào thực tiễn, phát triển các năng lực như: Giải quyết vấn đề, hợp tác, giao tiếp, ngôn ngữ, tính toán…. và bồi đắp nhiều phẩm chất tốt đẹp cho học sinh.
Tuy nhiên để làm tốt hoạt động trải nghiệm nhà trường cần chỉ đạo các tổ bộ môn làm những việc sau:
Nghiên cứu chương trình các bộ môn, xây dựng các chủ đề liên môn, gắn với các vấn đề thực tiễn cần giải quyết.
Rà soát các địa điểm trong và ngoài nhà trường, điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị phù hợp cho tổ chức hoạt động trải nghiệm ứng với các chủ đề đã xây dựng và khả thi với khả năng thực hiện của nhà trường.
Xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm chi tiết, rõ ràng: rõ mục tiêu, rõ tiến trình, rõ nhiệm vụ học sinh thực hiện, rõ vai trò tổ chức hướng dẫn của giáo viên, rõ yêu cầu về sản phẩm đầu ra.
 |
| Học sinh Ban Mai trải nghiệm văn hóa doanh nghiệp tại Nhà máy Karofi |
Học sinh thường rất thích thú với các hoạt động trải nghiệm. Tôi mong rằng việc có riêng một chương trình hoạt động trải nghiệm sẽ giúp việc đến trường của các con bớt căng thẳng, khô khan. Theo tôi nên có một thời lượng xứng đáng cho hoạt động này. Chương trình có thể cho biết theo quy định thì hoạt động trải nghiệm được giảng dạy với thời lượng như thế nào không? Xin cảm ơn!
hnninh@gmail...
Rất cảm ơn độc giả đã đánh giá rất đúng vai trò của hoạt động trải nghiệm trong nhà trường. Đổi mới giáo dục phổ thông lần này cũng đặt trọng điểm vào việc đổi mới các hoạt động giáo dục trong nhà trường. Điều đó thể hiện ở việc lần đầu tiên chúng ta có chương trình riêng cho hoạt động giáo dục từ lớp 1 đến lớp 12. Chương trình được thiết kế chi tiết, cụ thể, đưa ra các yêu cầu cần đạt và gợi ý các nội dung cần thực hiện cho từng lớp.
Về thời lượng, hoạt động trải nghiệm có 3 tiết/tuần.
Nhưng điều quan trọng hơn là thay đổi cách làm, cách thực hiện hoạt động trải nghiệm. Mọi nhà trường, học sinh đều phải bắt buộc thực hiện và có đánh giá. Điều này sẽ mang đến sự thay đổi cho từng học sinh.
Nguyễn Hải Yến
Theo tôi, yêu cầu của “Người thầy sáng tạo” trước hết phải giỏi kiến thức chuyên môn, sử dụng thành thạo các phương pháp dạy học tích cực và có khả năng truyền cảm hứng cho học sinh.
Ban giám hiệu cần quan tâm đến việc nâng cao trình độ của đội ngũ giáo viên thông qua các khóa tập huấn về chuyên môn. Đồng thời chú trọng phát triển các phong trào thi đua và đổi mới dạy - học trong nhà trường.
 |
| Ths Nguyễn Khánh Chung - Hiệu trưởng Trường THCS & THPT Ban Mai trả lời câu hỏi của bạn đọc |
Bên cạnh đó, Ban giám hiệu cũng cần khích lệ tinh thần tự học, tự đào tạo của đội ngũ giáo viên. Mặt khác, lãnh đạo nhà trường cần quan tâm đến đổi mới các hoạt động sinh hoạt chuyên môn, qua đó giáo viên có thể chia sẻ các kinh nghiệm, sáng kiến để làm phong phú thêm kiến thức , kỹ năng và nâng cao năng lực sư phạm của mình.
Ngoài ra, nhà trường cũng đưa ra một số vấn đề đổi mới chuyên môn theo hướng “đặt hàng” cho giáo viên và giao quyền chủ động cho họ. Qua đó, nhằm tạo môi trường để giáo viên có thể thỏa sức sáng tạo, giải quyết các vấn đề mà trường yêu cầu.
Ví dụ, Trường THCS -THPT Ban Mai có “đặt hàng” với giáo viên tổ Xã hội về xây dựng chủ đề tích hợp liên môn và tổ chức dưới hình thức hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
Được sự động viên, tạo điều kiện của Ban giám hiệu; sau 1 tuần, tổ xã hội đã xây dựng được chủ đề tích hợp liên môn “Ngữ văn- Địa lý-Lịch sử-Giáo dục công dân-tiếng Anh” với tên gọi: Hành trình viếng Lăng Bác.
Hoạt động trải nghiệm này đã diễn ra rất thành công tạo sự hứng thú cho học sinh và mang lại hiệu quả giáo dục cao.
Ngoài ra, theo tôi “Người thầy sáng tạo” tốt nhất khi được sống và làm việc trong môi trường đoàn kết, các thành viên trong nhà trường luôn sẵn sàng hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau; lãnh đạo quan tâm và có chế độ thi đua khen thưởng xứng đáng. Qua đó để giáo viên thấy được trường học chính là ngôi nhà thứ 2 của mình.
Thưa PGS, môn GDCD trong Chương trình giáo dục phổ thông mới có những điểm gì khác biệt so với chương trình hiện hành?
nguyenthuhuong65@yahoo....
Chào bạn. Đây là câu hỏi khá hay!
Môn GDCD trong CT GDPT mới khác biệt so với CT hiện hành ở những điểm chủ yếu sau:
1) CT hiện hành được xây dựng theo định hướng nội dung, nặng về truyền thụ kiến thức, chưa chú trọng giúp HS vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
CT mới được xây dựng theo định hướng phát triển năng lực, không nhằm mục tiêu truyền thụ kiến thức, mà nhằm mục tiêu hình thành, phát triển phẩm chất và năng lực cho người học. Định hướng này được thể hiện nhất quán ở nội dung GD, phương pháp dạy học và đánh giá kết quả GD.
2) Tên môn GDCD ở cấp tiểu học là môn Đạo đức, ở cấp THCS là môn GDCD, ở cấp THPT là môn GD kinh tế và pháp luật.
3) Chương trình hiện hành có nội dung GD gần như đồng nhất cho tất cả HS, việc định hướng nghề nghiệp chưa được xác định rõ ràng. CT GDCD mới phân biệt rõ 2 giai đoạn.
Ở giai đoạn GD cơ bản (từ lớp 1 đến lớp 9), môn Đạo đức ở tiểu học và GDCD ở THCS là những môn học bắt buộc, bảo đảm cho tất cả HS được GD về giá trị bản thân, gia đình, quê hương, cộng đồng nhằm hình thành thói quen, nề nếp học tập, sinh hoạt và ý thức tự điều chỉnh bản thân theo chuẩn mực đạo đức và quy định của pháp luật.
Ở giai đoạn GD định hướng nghề nghiệp (từ lớp 10 đến lớp 12), môn GD kinh tế và pháp luật là môn học lựa chọn, dành cho những HS có định hướng theo học các ngành nghề: GD Thể chất, GDCD, Kinh tế, Pháp luật, Hành chính, Quân đội, Công an,… hoặc có sự quan tâm, hứng thú đối với môn học.
4) Thời lượng dành cho GD kinh tế và pháp luật ở cấp THPT tương đương với các môn KHTN (Vật lí, Hóa học, Sinh học) và các môn KHXH khác (Lịch sử, Địa lí).
5) CT môn GDCD mới được xây dựng theo hướng mở. Căn cứ vào yêu cầu cần đạt và nội dung GD cơ bản, cốt lõi, bắt buộc cho HS toàn quốc, các tác giả SGK và giáo viên được chủ động lựa chọn, bổ sung nội dung GD, kế hoạch dạy học trong quá trình thực hiện chương trình.
Cháu chào cô. Cháu là học sinh và tự nhận thấy mình khá năng động, tự tin. Nếu cháu muốn sau này trở thành một giáo viên giảng dạy về hoạt động trải nghiệm thì cháu sẽ thi vào ngành gì và trường nào ạ? Cháu cảm ơn cô!
hducninh@gmail.com
Chúc mừng cháu vì cháu đã có được sự tự tin, năng động, điều đó không phải bạn nào cũng có. Là một giáo viên, những đức tính này rất quan trọng. Cháu hoàn toàn có thể chọn một chuyên môn thế mạnh để trở thành giáo viên của môn đó; cộng thêm khả năng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh thì cháu sẽ là một giáo viên toàn diện, có thể vừa đảm nhiệm tốt công việc chuyên môn, vừa đảm nhiệm tốt việc giáo dục học sinh.
Bởi hoạt động trải nghiệm không phải là một môn học nên sẽ không có đào tạo giáo viên riêng cho hoạt động này.
Tuy nhiên, có một số ngành mới hiện nay cũng đào tạo giáo viên, cán bộ học đường liên quan nhiều đến tổ chức hoạt động trải nghiệm, ví dụ: Công tác xã hội học đường, Tham vấn học đường, Quản trị trường học… Hiện tất cả những ngành này đang có ở nhiều cơ sở đào tạo, trong đó có ĐHQG Hà Nội. Cháu có thể tham khảo những ngành trên.
 |
| PGS.TS Đinh Thị Kim Thoa: Hoạt động trải nghiệm không phải là một môn học nên sẽ không có đào tạo giáo viên riêng cho hoạt động này |
Bị coi là môn phụ, nên môn GDCD lâu nay vẫn bị nhiều rào cản như GV ít có sự quan tâm đầu tư trong việc soạn giáo án chuẩn bị bài lên lớp, thiếu những dẫn chứng sinh động trong thực tế không gây được sự hứng thú đối với HS. Khi ngành Giáo dục đang thực hiện đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, GV cần phải thay đổi như thế nào?
dothiha@gmail....
Chào bạn đã tham gia cùng chương trình!
Theo tôi, giáo viên cần khắc phục hạn chế này như sau:
- Về nội dung giáo dục: Căn cứ vào các yêu cầu cần đạt và định hướng chung của CT, giáo viên cần lựa chọn, bổ sung những nội dung giáo dục gắn bó chặt chẽ với cuộc sống thực tiễn của HS, gắn liền với các hiện tượng, sự kiện, vấn đề, tình huống có tính thời sự trong đời sống đạo đức, pháp luật, kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của địa phương, đất nước và thế giới.
 |
| Các khách mời giao lưu cùng độc giả Báo Giáo dục và Thời đại. |
- Về phương pháp giáo dục: Giáo viên cần chú trọng tổ chức, hướng dẫn các hoạt động để học sinh khám phá, phân tích, khai thác thông tin;
Xử lí tình huống thực tiễn, trường hợp điển hình; tăng cường sử dụng các thông tin, tình huống, trường hợp của thực tế cuộc sống xung quanh, gần gũi với đời sống học sinh trong việc phân tích, đối chiếu, minh hoạ để các bài học vừa có sức hấp dẫn, vừa nhẹ nhàng, hiệu quả;
Coi trọng tổ chức các hoạt động trải nghiệm để học sinh tự phát hiện và chiếm lĩnh kiến thức mới, phát triển kĩ năng và thái độ tích cực, trên cơ sơ đó hình thành, phát triển phẩm chất và năng lực của công dân tương lai: kết hợp linh hoạt các hình thức dạy học theo lớp, theo nhóm và dạy học cá nhân; kết hợp dạy học ở trong trường với ở ngoài khuôn viên nhà trường.
- Về đánh giá kết quả giáo dục: Giáo viên cần chú trọng sử dụng các bài tập xử lí tình huống được xây dựng trên cơ sở gắn kiến thức của bài học với thực tiễn đời sống, đặc biệt là những tình huống, sự việc, vấn đề, hiện tượng của thực tế cuộc sống xung quanh, gần gũi với học sinh;
Tăng cường các câu hỏi mở gắn với thực tiễn trong các bài tập kiểm tra, đánh giá để học sinh được thể hiện phẩm chất và năng lực.
Chương trình đề cập đến nhiều nội dung như giáo dục môi trường, giáo dục di sản, bình đẳng giới, giáo dục sức khoẻ vị thành niên, giáo dục phòng chống tệ nạn xã hội, giáo dục tài chính,… vấn đề là người thực hiện những nội dung này sao cho hấp dẫn HS. Quan điểm của thầy về vấn đề này như thế nào?
Thầy Lê Văn Tuấn (GV Từ Liêm, Hà Nội)
Chào thầy Tuấn!
Theo tôi, giáo viên cần:
- Nắm vững kiến thức cơ bản liên quan đến các nội dung dạy học về cả lí luận và thực tiễn.
- Sử dụng các phương pháp dạy học tích cực theo định hướng của CT, đặc biệt là chú trọng tổ chức, hướng dẫn các hoạt động để học sinh khám phá, phân tích, khai thác thông tin, xử lí tình huống thực tiễn, trường hợp điển hình; tăng cường sử dụng các thông tin, tình huống, trường hợp của thực tế cuộc sống xung quanh, gần gũi với đời sống học sinh trong việc phân tích, đối chiếu, minh hoạ để các bài học vừa có sức hấp dẫn, vừa nhẹ nhàng, hiệu quả.
- Sử dụng các phương pháp đánh giá kết quả giáo dục theo định hướng của CT, trong đó chú trọng sử dụng các bài tập xử lí tình huống được xây dựng trên cơ sở gắn kiến thức của bài học với thực tiễn đời sống, đặc biệt là những tình huống, sự việc, vấn đề, hiện tượng của thực tế cuộc sống xung quanh, gần gũi với học sinh.
 |
| PGS.TS Đào Đức Doãn - Chủ biên Chương trình môn Giáo dục công dân |
Triệu Thục Hiền
Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi này!
Theo tôi để tổ chức tốt các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, người hiệu trưởng cần chú ý một số nội dung sau:
Hiệu trưởng phải nhận thức đúng đắn tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong phát triển năng lực, phẩm chất của học sinh.
Hiệu trưởng phải chỉ đạo các tổ chuyên môn xây dựng được chương trình nhà trường; trong đó, các hoạt động trải nghiệm cần được làm rõ vị trí trong kế hoạch dạy học.
Hiệu trưởng phải nhận thức đúng đắn tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong phát triển năng lực, phẩm chất của học sinh.
Hiệu trưởng phải chỉ đạo các tổ chuyên môn xây dựng được chương trình nhà trường; trong đó, các hoạt động trải nghiệm cần được làm rõ vị trí trong kế hoạch dạy học.
Ngoài ra, Hiệu trưởng cần tổ chức các hoạt động tập huấn về tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho đội ngũ giáo viên. Qua đó nhằm trang bị kỹ năng tổ chức hoạt động dạy học và nâng cao nhận thức về phương thức học tập trải nghiệm.
Cùng với đó, hiệu trưởng cần chỉ đạo sát sao, hỗ trợ và tạo điều kiện tốt nhất cho giáo viên để tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
Với vai trò lãnh đạo, hiệu trưởng có thể kết nối với các tổ chức xã hội, chính quyền địa phương và cha mẹ học sinh tham gia vào hoạt động giáo dục này.
Phát triển các phẩm chất và năng lực riêng của từng em; theo thầy cần tập trung vào việc dạy và học như thế nào?
Nguyễn Thị Lê
Mỗi học sinh có các phẩm chất và năng lực riêng. Giáo viên cần phát hiện được những phẩm chất và năng lực ở mỗi học sinh để có biện pháp giáo dục phù hợp.
Thầy cô giáo cần giúp HS xây dựng được mục tiêu học tập phù hợp với năng lực của bản thân đồng thời theo dõi việc thực hiện các mục tiêu học tập của học sinh để hỗ trợ, động viên và khích lệ.
Giáo viên nên tổ chức dạy học phân hóa, giao nhiệm vụ vừa sức với từng đối tượng học sinh (nhiệm vụ học tập của mỗi học sinh khác nhau). Để giúp học sinh luyện tập và tiếp thu kiến thức tốt, giáo viên nên thiết kế hệ thống bài tập hợp lý về các cấp độ nhận thức.
Thầy cô giáo cũng cần tạo hứng thú và hấp dẫn cho giờ học bằng các hoạt động học tập phong phú, tích cực. Khen ngợi và động viên sẽ giúp học sinh tự tin và hứng thú với hoạt động học tập, giáo viên cũng cần đổi mới kiểm tra đánh giá như đánh giá sự tiến bộ của học sinh, đánh giá qua sản phẩm học tập.
 |
| Ths Nguyễn Khánh Chung - Hiệu trưởng Trường THCS & THPT Ban Mai (Hà Nội) trả lời câu hỏi của bạn đọc |
Việc đánh giá đánh giá kết quả giáo dục trong chương trình GDPT mới được thực hiện như thế nào?
vanthuy1987@gmail....
Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi tham gia!
Việc đánh giá kết quả giáo dục trong CT mới được thực hiện theo định hướng sau:
- Kết hợp đánh giá bằng định tính và định lượng; đánh giá định kì với đánh giá thường xuyên.
- Kết hợp đánh giá thông qua nhiệm vụ học tập (bài kiểm tra tự luận, trắc nghiệm, bài tập thuyết trình, dự án nghiên cứu,…) với đánh giá thông qua nhận xét thái độ, hành vi của HS trong quá trình tham gia các hoạt động học tập, sinh hoạt ở lớp, ở trường, ở nhà, ở cộng đồng.
- Kết hợp đánh giá của giáo viên với tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau của HS, đánh giá của phụ huynh HS và đánh giá của cộng đồng, trong đó đánh giá của giáo viên là quan trọng nhất.
- Kết quả đánh giá sau mỗi học kì và cả năm học đối với mỗi HS là kết quả tổng hợp đánh giá thường xuyên và đánh giá tổng kết theo hướng dẫn của Bộ GD&ĐT.
 |
| PGS.TS Đào Đức Doãn - Chủ biên Chương trình môn Giáo dục công dân |
Ngoài các điều kiện thực hiện chương trình giáo dục phổ thông đã nêu trong Chương trình tổng thể, môn Giáo dục công dân cần được trang bị các tư liệu và đồ dùng dạy học như thế nào để thực hiện đổi mới phương pháp dạy học?
Cô giáo gửi thư viết tay đến hộp thư bạn đọc Báo Giáo dục và thời đại:
Chào cô giáo!
Để thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, ngoài các điều kiện thực hiện CT giáo dục phổ thông đã nêu trong CT tổng thể, môn GDCD cần được trang bị các tư liệu và đồ dùng dạy học phù hợp với đặc trưng môn học và điều kiện thực tế như: tranh, ảnh, băng, đĩa, sách, tài liệu tham khảo có nội dung giáo dục về đạo đức, kĩ năng sống, kinh tế, pháp luật; máy chiếu; tivi.
Phương tiện, đồ dùng dạy học là rất cần thiết. Nhưng cần thiết hơn, quan trọng hơn là giáo viên phải có nhận thức đúng về CT mới và có phương pháp dạy học, đánh giá kết quả giáo dục theo phát triển năng lực.
Theo thầy, đối với môn Giáo dục công dân giáo viên phải bổ sung kiến thức pháp luật như thế nào?
Lại Hải Chuyền
Giáo viên bộ môn GDCD cần nắm vững yêu cầu giảng dạy các vấn đề pháp luật, luôn cập nhật kiến thức pháp luật trong các văn bản mới, sưu tầm các câu chuyện pháp luật mang tính thời sự tiêu biểu để bài dạy có tính thực tiễn và thu hút học sinh.
Ngoài các văn bản luật cơ bản như Hiến pháp, Bộ luật dân sự, Bộ luật hình sự,… giáo viên giảng dạy phải cập nhật một số văn bản luật mới như Luật an ninh mạng, Luật phòng cháy chữa cháy, Luật phòng chống ma túy, Luật giao thông đường bộ, Luật nghĩa vụ quân sự, Luật giáo dục,… để cung cấp những hiểu biết cần thiết cho học sinh về các quyền, nghĩa vụ cơ bản, cũng như trách nhiệm cụ thể và kỹ năng tuân thủ pháp luật, không làm trái các điều cấm để tránh các biểu hiện vi phạm pháp luật ở tuổi vị thành niên.
Mặt khác, giáo viên cũng cần tham gia đầy đủ và tích cực các khóa tập huấn của Sở GD, Phòng GD, Nhà trường để hiểu và triển khai những chủ trương mới của ngành trong giáo dục pháp luật với học sinh, đồng thời tham gia các cuộc thi tìm hiểu pháp luật dành cho cán bộ, giáo viên, nhân viên các nhà trường.
Trong Chương trình GDCD, chủ đề giáo dục về tài chính được triển khai xuyên suốt ở 3 cấp học. Việc GD tài chính cho trẻ em ở độ tuổi tiểu học có quá sớm? HS tiểu học cần đạt được những yêu cầu gì, tiến tới hình thành những năng lực nào?
Cô giáo Hoàng Thị Lan, GV ở Hải Phòng
Cảm ơn cô giáo gửi câu hỏi đến chương trình!
- CT mới GD tài chính cho HS từ lớp 4 (Quý trọng đồng tiền), lớp 5 (Sử dụng tiền hợp lí).
Kinh nghiệm từ CT giáo dục của các nước phát triển cho thấy việc GD tài chính cho HS từ lớp 4 không phải là quá sớm: GD tài chính ở Ôt-xtrây-lia từ lứa tuổi mẫu giáo; Anh quốc và Mỹ lồng ghép GD tài chính vào môn Toán và GDCD từ HS lớp 3; Malayxia GD tài chính cho HS từ lớp 3; Nhật Bản cũng GD tài chính từ các lớp tiểu học (lồng ghép vào các môn Nghiên cứu xã hội, Đạo đức,…).
Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) khuyến cáo: Giáo dục tài chính nên bắt đầu từ trường học. Người dân cần được GD các vấn đề tài chính trong suốt cuộc đời của họ
Tổ chức Ngân hàng thế giới (WB) khuyến cáo Việt Nam cần GD tài chính cho HS ngay từ tiểu học, vì Việt Nam là nước có hiểu biết về tài chính còn thấp (ngang hàng với Campuchia). Điều đó tác động tiêu cực đến “sức khỏe” tài chính của mỗi cá nhân, mỗi gia đình và xã hội. Thực tế cuộc sống với nền thị trường hiện nay ở nước ta hiện nay cho thấy việc GD tài chính cho HS ngay từ tiểu học là cần thiết và phù hợp với lứa tuổi.
- Yêu cầu cần đạt về GD tài chính cho HS tiểu học đã được quy định trong CT môn Đạo đức là:
+ Về phẩm chất: không tự tiện lấy đồ vật, tiền bạc của người khác (trung thực); có ý thức giữ gìn đồ dùng trong nhà, không làm hỏng, làm mất đồ dùng của cá nhân và gia đình; không bỏ thừa đồ ăn, thức uống; có ý thức tiết kiệm tiền bạc, điện nước trong gia đình (trách nhiệm).
+ Về năng lực: nhận biết được vai trò của tiền, sự cần thiết phải bảo quản, tiết kiệm, sử dụng tiền hợp lí (năng lực tìm hiểu và tham gia hoạt động kinh tế - xã hội); bước đầu biết thực hành tiết kiệm và sử dụng tiền hợp lí (năng lực điều chỉnh hành vi).
 |
| PGS.TS Đào Đức Doãn - Chủ biên Chương trình môn Giáo dục công dân giao lưu cùng độc giả Báo Giáo dục và Thời đại |
Ở cấp THCS và THPT các em cần đạt được những yêu cầu gì về chủ đề giáo dục về tài chính? Kết thúc chương trình, các em có thể hình thành các năng lực gì trong lĩnh vực tài chính?
nguyentunglam@gmail....
- Ở cấp THCS, HS cần đạt các yêu cầu sau về GD tài chính:
+ Về phẩm chất: Không xâm phạm của công; có ý thức bảo quản và sử dụng hợp lí đồ dùng của bản thân; có ý thức tiết kiệm trong chi tiêu của cá nhân và gia đình.
+ Về năng lực: Nhận biết được sự cần thiết phải tiết kiệm tiền, nguyên tắc quản lí tiền, cách lập kế hoạch chi tiêu và tiêu dùng thông minh; tiết kiệm tiền bạc, đồ dùng, thời gian, điện nước; bước đầu biết quản lí tiền, tạo nguồn thu nhập cá nhân và chi tiêu hợp lí; thực hiện được việc quản lí và chi tiêu tiền hợp lí theo kế hoạch đã đề ra.
- Ở cấp THPT, HS cần đạt các yêu cầu sau về GD tài chính:
+ Về phẩm chất: Có ý thức sử dụng tiền hợp lí khi ăn uống, mua sắm đồ dùng học tập, sinh hoạt; quan tâm bàn bạc với người thân, xây dựng và thực hiện kế hoạch chi tiêu hợp lí trong gia đình; hiểu rõ ý nghĩa của tiết kiệm đối với sự phát triển bền vững; có ý thức tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên; đấu tranh ngăn chặn các hành vi sử dụng bừa bãi, lãng phí vật dụng, tài nguyên thiên nhiên.
+ Về năng lực: Kiểm soát được tài chính cá nhân; tự đánh giá được điều kiện của bản thân; tự đặt ra được kế hoạch tài chính phù hợp của bản thân;
Biết tạo lập, xây dựng ý tưởng cho một hoạt động kinh doanh nhỏ; lựa chọn được mô hình hoạt động kinh tế thích hợp trong tương lai đối với bản thân;
Hiểu được các kiến thức khoa học và một số vấn đề cơ bản về đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; giải thích được một cách đơn giản một số hiện tượng, vấn đề kinh tế đang diễn ra ở Việt Nam và thế giới;
Vận dụng được các kiến thức đã học để phân tích, đánh giá, xử lí các hiện tượng, vấn đề, tình huống trong thực tiễn cuộc sống có liên quan đến kinh tế; có khả năng tham gia một số hoạt động phù hợp với lứa tuổi để thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân trong các hoạt động kinh tế.
- Kết thúc chương trình, HS có thể hình thành các phẩm chất và năng lực trong lĩnh vực GD tài chính như: phẩm chất trung thực, trách nhiệm; năng lực điều chỉnh hành vi; năng lực phát triển bản thân; năng lực tìm hiểu và tham gia hoạt động kinh tế - xã hội.
Bạn đọc
 |
| PGS.TS Đinh Thị Kim Thoa - Chủ biên Chương trình Hoạt động trải nghiệm |
Xin nhắc lại, hoạt động trải nghiệm không phải là một môn học mà là hoạt động giáo dục nên tất cả các giáo viên đã qua đào tạo
sư phạm đều được đào tạo về chuyên môn và về tổ chức hoạt động giáo dục học sinh. Chính vì vậy, khi triển khai chương trình mới, tất cả các giáo viên trong nhà trường đều có khả năng thực hiện hoạt động này.
Thông thường, giáo viên chủ nhiệm là người phù hợp nhất để thực hiện hoạt động trải nghiệm.
Tuy nhiên, để tổ chức được tốt và đáp ứng yêu cầu, đội ngũ này cũng sẽ được bồi dưỡng để có thể đáp ứng được mục tiêu của chương trình.
Môn học GDCD trong chương trình mới có định hướng được năng lực nghề nghiệp của HS trong tương lai?
Thầy Nguyễn Tuấn Anh (Đống Đa, Hà Nội)
Cảm ơn thầy đã gửi câu hỏi về chương trình!
CT hiện hành có nội dung giáo dục gần như đồng nhất cho tất cả HS, việc định hướng nghề nghiệp chưa được xác định rõ ràng. CT mới phân biệt rõ hai giai đoạn. Việc định hướng năng lực nghề nghiệp của HS được xác định thông qua việc các em đáp ứng được các yêu cầu cần đạt ở từng giai đoạn. Cụ thể là:
- CT môn GDCD ở THCS (giai đoạn GD cơ bản):
+ Đáp ứng được yêu cầu cần đạt về phẩm chăm chỉ, HS sẽ có ý thức về nhiệm vụ học tập; luôn cố gắng vươn lên đạt kết quả tốt trong học tập; tham gia công việc lao động, sản xuất trong gia đình theo yêu cầu thực tế, phù hợp với khả năng và điều kiện của bản thân; có ý thức học tốt các môn học, các nội dung hướng nghiệp; có hiểu biết về một nghề phổ thông.
+ Đáp ứng được yêu cầu cần đạt về năng lực điều chỉnh hành vi, HS sẽ tự thực hiện được những công việc của bản thân trong học tập và cuộc sống; biết rèn luyện phát huy ưu điểm, khắc phục hạn chế của bản thân, hướng đến các giá trị xã hội;
+ Đáp ứng được yêu cầu cần đạt về năng lực phát triển bản thân, HS sẽ xác định được lí tưởng sống của bản thân; lập được mục tiêu, kế hoạch học tập và rèn luyện; xác định được hướng phát triển phù hợp sau THCS với sự tư vấn của thày giáo, cô giáo và người thân;
- CT môn GD kinh tế và pháp luật ở THPT (giai đoạn GD định hướng nghề nghiệp):
+ Đáp ứng được yêu cầu cần đạt về phẩm chất chăm chỉ, HS sẽ có ý thức đánh giá điểm mạnh, điểm yếu của bản thân, thuận lợi, khó khăn trong học tập để xây dựng kế hoạch học tập; có ý chí vượt qua khó khăn để đạt kết quả tốt trong học tập và lao động; có định hướng nghề nghiệp rõ ràng; tích cực học tập, rèn luyện để chuẩn bị cho nghề nghiệp tương lai.
+ Đáp ứng được yêu cầu cần đạt về năng lực phát triển bản thân, HS sẽ tự đánh giá được điểm mạnh, điểm yếu, vai trò, giá trị, khả năng, điều kiện và các quan hệ xã hội của bản thân; tự đặt ra được mục tiêu, kế hoạch, biện pháp học tập, rèn luyện phù hợp; bước đầu biết tạo lập, xây dựng ý tưởng cho một hoạt động kinh doanh nhỏ; lựa chọn được mô hình hoạt động kinh tế thích hợp trong tương lai đối với bản thân; xác định được hướng phát triển phù hợp của bản thân sau THPT; lựa chọn được các môn học phù hợp với định hướng nghề nghiệp của bản thân.
Việc đáp ứng các yêu cầu cần đạt nói trên chủ yếu thông qua nội dung các bài học gắn với thực tiễn cuộc sống và các phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực.
Nguyễn Hữu Long (TP Hồ Chí Minh)
Chương trình mới chú trọng giáo dục đạo đức, kỹ năng sống, kinh tế và pháp luật là những vấn đề thiết thực trong việc giáo dục học sinh ở bậc phổ thông.
Đây cũng là những vấn đề nhà trường chú trọng trong phương châm giáo dục toàn diện để học sinh có kỹ năng cần thiết khi rời nhà trường và ứng dụng trong thực tiễn cuộc sống.
Những công việc nhà trường đang làm và tiếp tục trong thời gian tới đó là:
Nghiên cứu chương trình mới, tìm hiểu những nội dung mới và xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng giáo viên giảng dạy về kiến thức chuyên môn và phương pháp tổ chức dạy học tích cực, đổi mới kiểm tra đánh giá.
Chuẩn bị đủ trang thiết bị và phương tiện dạy học các bộ môn nói chung và bộ môn GDCD nói riêng.
Phối hợp với các bộ môn xây dựng kế hoạch dạy học và các nội dung trải nghiệm.
 |
| Một giờ học môn GDCD của cô trò trường THPT Võ Văn Kiệt, TPHCM |
Đinh Thị Mẫn
Trải nghiệm sáng tạo có thể được thực hiện trong dạy học cũng như trong các hoạt động giáo dục.
Trong dạy học, hoạt động này rất hiệu quả để phát triển các năng lực cũng như phẩm chất của học sinh. Kinh nghiệm thực hiện ở trường THCS-THPT Ban Mai như sau:
Các tổ bộ môn thảo luận, nghiên cứu chương trình, tìm những bài học hoặc nội dung dạy học phù hợp với việc tổ chức trải nghiệm. Những nội dung ở các bộ môn có liên quan được xây dựng thành các chủ đề liên môn để tăng hiệu quả của một hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
Nghiên cứu các điều kiện phù hợp để tổ chức trải nghiệm sáng tạo: Địa điểm (tại lớp học, sân trường, phòng chức năng hay địa điểm di tích ngoài trường), hình thức (mẫu vật, video, hướng dân viên hoặc chuyên gia trình bày nội dung học tập, thực nghiệm), thời lượng tổ chức hoạt động trải nghiệm,...
Khi tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo, cần chú ý một số nội dung sau: xác định mục tiêu của hoạt động trải nghiệm rõ ràng, xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm chi tiết, phân công nhiệm vụ cho HS và HS hiểu rõ nhiệm vụ của mình (vấn đề HS cần giải quyết là gì), hướng dẫn học sinh làm báo cáo kết quả học tập sau trải nghiệm, tổ chức cho học sinh báo cáo sản phẩm.
Trong quá trình trải nghiệm, GV đóng vai trò là người tổ chức và hỗ trợ HS thực hiện nhiệm vụ. GV cần đánh giá lại có đạt được mục tiêu đề ra hay không để điều chỉnh cho phù hợp.
Trong các chương trình và sự kiện giáo dục, hoạt động trải nghiệm sáng tạo được tổ chức thuận lợi hơn và phát huy được khả năng sáng tạo của học sinh bởi sự linh hoạt về mặt thời gian cũng như tính chất của nội dung hoạt động.
Tôi xin chia sẻ về chương trình Designathon 2018, Ban Mai là đại diện duy nhất tại Việt Nam tham dự. Trong chương trình này, vấn đề toàn cầu được đưa ra là “Nạn phá rừng”.
Hiện tại, đã có rất nhiều giải pháp cho vấn đề này được thực hiện, vậy yêu cầu đặt ra với học sinh là các con cần có những ý tưởng mới mang lại hiệu quả cao.
 |
| Ths Nguyễn Khánh Chung - Hiệu trưởng Trường THCS & THPT Ban Mai |
Nguyễn Phương Thảo (Hà Tĩnh)
Sau khi nghiên cứu mục tiêu và nội dung của chương trình giáo dục công dân trong chương trình phổ thông mới, tôi thấy những yêu cầu về bộ môn phù hợp với thực tiễn giáo dục.
Chương trình được cấu trúc lại đơn giản hơn, rõ ràng và nội dung phù hợp với đối tượng học sinh hiện nay. Nội dung học tập có tính ứng dụng, liên hệ thực tiễn cao hơn và không còn nặng nề về lý thuyết như chương trình hiện hành.
Giáo dục không chỉ trong lớp học, nhưng trong hoạt động định hướng phát triển sáng tạo, cha mẹ và người thầy, đặc biệt khi trẻ đã đến lớp học, thầy giáo đóng vai trò quan trọng. Nhà trường có thể hỗ trợ và khuyến khích sự sáng tạo của GV GDCD như thế nào? Giáo viên có thể sáng tạo trong dạy học GDCD và kết hợp GDCD với các hoạt động ngoài giờ lên lớp như thế nào?
lethuhuyen@gmail....
Cảm ơn bạn, đây là câu hỏi khá hay.
Thứ nhất, Nhà trường hỗ trợ, khuyến khích giáo viên GDCD trong các hoạt động thực hiện và phát triển CT như:
+ Tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm;
+ Khuyến khích giáo viên chủ động, sáng tạo trong việc lựa chọn, bổ sung vào bài học các nội dung giáo dục phù hợp với đối tượng người học, đặc điểm kinh tế - xã hội của địa phương nhằm đáp ứng yêu cầu cần đạt đã quy định trong CT;
+ Hỗ trợ, khuyến khích giáo viên đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả GD theo định hướng của CT mới, đặc biệt là khuyến khích, hỗ trợ giáo viên tổ chức các hoạt động học tập nhằm phát huy tính tích cực học tập của HS, bao gồm các hoạt động học tập trong lớp, trong trường và ngoài khuôn viên nhà trường; các hoạt động dạy học trải nghiệm vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào giải quyết các vấn đề của đời sống thực tiễn; các hoạt động kết hợp giữa giáo dục trong nhà trường với giáo dục ở gia đình và xã hội;..
Thứ hai, giáo viên có thể sáng tạo trong dạy học GDCD như:
+ Chủ động bố trí thời lượng dạy học phù hợp với bài học, học sinh và điều kiện thực tế của trường mình, lớp mình.
+ Chủ động lựa chọn, bổ sung nội dung dạy học phù hợp với khả năng, điều kiện học tập của HS, đặc điểm kinh tế - xã hội của địa phương trên cơ sở yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực đã quy định trong CT.
+ Chủ động, linh hoạt sử dụng kết hợp các phương pháp, hình thức dạy học và đánh giá kết quả giáo dục nhằm tạo hứng thú học tập và thực hiện mục tiêu hình thành, phát triển phẩm chất và năng lực cho HS.
Thứ ba, Giáo viên kết hợp GDCD với các hoạt động ngoài giờ lên lớp:
+ Trong CT GDPT mới, các hoạt động ngoài giờ lên lớp được tổ chức trong Hoạt động trải nghiệm, Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp. Các hoạt động này do giáo viên chủ nhiệm phụ trách, thực hiện theo kế hoạch của nhà trường. Giáo viên môn GDCD có thể phối hợp với giáo viên chủ nhiệm, cha mẹ học sinh, cán bộ phụ trách Đội Thiếu niên Tiền phong, cán bộ Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và các tổ chức xã hội khác để tổ chức các hoạt động này.
+ Việc kết hợp với các hoạt động trải nghiệm phải gắn với các chủ đề nội dung GD trong môn GDCD, bảo đảm kế hoạch GD của môn GDCD và nhằm đạt mục tiêu của GDCD.
Xin hỏi, hoạt động trải nghiệm trong chương trình mới có phải là một môn học hay không? Có chấm điểm và kiểm tra đánh giá kết quả học tập như các môn học khác hay không?
hoanglinh@gmail...
Hoạt động trải nghiệm không phải là một môn học, đây là một hoạt động giáo dục trong nhà trường. Hoạt động giáo dục thực hiện các mục tiêu giáo dục nhân cách học sinh và theo những chủ đề giáo dục. Còn các môn học thực hiện các mục tiêu của một khoa học hay một lĩnh vực, nên thường đòi hỏi sự chặt chẽ của kiến thức, kĩ năng liên quan đến lĩnh vực đó.
Để hoạt động giáo dục có thể mang lại hiệu quả thì việc đánh giá luôn luôn là yếu tố cần thiết. Tuy nhiên, việc đánh giá này được thực hiện trong cả một quá trình để thấy được sự tiến bộ trong sự rèn luyện của học sinh. Tự đánh giá được coi là hình thức quan trọng nhất trong đánh giá đối với hoạt động trải nghiệm. Bên cạnh đó, đánh giá từ phía giáo viên là kết quả của việc thảo luận giữa các giáo viên cùng làm việc trên cùng đối tượng học sinh.
Hoạt động trải nghiệm chỉ đánh giá chứ không chấm điểm. Mức độ đánh giá này được ghi vào học bạ.
 |
| PGS-TS Đinh Thị Kim Thoa |
Theo thầy, giáo viên phải thay đổi như thế nào để thích ứng với chương trình giáo dục phổ thông mới, trong đó có môn giáo dục công dân?
Trương Bích Thủy (Quảng Bình)
Để thích ứng với chương trình giáo dục phổ, Giáo viên bộ môn GDCD cần nghiên cứu chương trình GD phổ thông mới, tìm hiểu sự khác biệt giữa chương trình hiện hành và chương trình GD phổ thông mới.
Giáo viên chủ động nghiên cứu, tự bồi dưỡng, cập nhật và bám sát những nội dung đổi mới, chú trọng dạy học hướng đến liên hệ, vận dụng thực tiễn nhiều hơn, chú ý rèn kỹ năng thực hành và kỹ năng giải quyết vấn đề thông qua các tình huống cụ thể. những nội dung mới để bồi dưỡng chuyên môn bản thân.
Bộ môn Giáo dục công dân có nhiệm vụ hình thành các phẩm chất và năng lực cho học sinh, do đó người giáo viên cần cập nhật và sử dụng các phương pháp dạy học tích cực để phát huy sự tham gia của học sinh, đổi mới cách thức giao nhiệm vụ cho học sinh và đổi mới kiểm tra đánh giá đối với học sinh, đặc biệt đánh giá qua sản phẩm học tập sẽ khích lệ học sinh rất nhiều.
Những phương pháp dạy học như giải quyết vấn đề, dạy học nhóm hoặc dạy học theo dự án sẽ làm cho các giờ học trở nên hấp dẫn, thú vị và hiệu quả.
Một yếu tố giúp cho giờ dạy môn Giáo dục công dân trở nên hiệu quả là nguồn tư liệu bổ trợ cho giờ dạy cần phong phú và có tính thực tiễn cao.
 |
| Ths Nguyễn Khánh Chung - Hiệu trưởng Trường THCS & THPT Ban Mai tại buổi giao lưu trực tuyến |
Chương trình định hướng phát triển năng lực cho học sinh, nên đối với giáo viên, phương pháp giáo dục cũng phải thay đổi, gắn với thực hành, thực tiễn. Xin ông cho biết CT định hướng về phương pháp giáo dục như thế nào?
nguyenthibichha@gmail
Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đến chương trình!
Định hướng về phương pháp GD của CT môn GDCD đã nêu trong văn bản CT môn học là:
- Chú trọng tổ chức, hướng dẫn các hoạt động để HS khám phá, phân tích, khai thác thông tin, xử lí tình huống thực tiễn, vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết các vấn đề của đời sống thực tiễn.
- Kết hợp sử dụng các phương pháp dạy học tích cực hóa hoạt động của người học.
- Kết hợp các hình thức dạy học: theo lớp, theo nhóm và dạy học cá nhân; dạy học trong lớp và ngoài lớp.
- Phối hợp GD trong nhà trường với ở gia đình và xã hội.
Môn GDCD đóng góp như thế nào trong việc hình thành, phát triển các năng lực chuyên môn (năng lực đặc thù) cho học sinh?
caolan198@....
Chào bạn, cảm ơn câu hỏi của bạn!
Môn GDCD góp phần hình thành, phát triển cho HS các năng lực đặc thù của môn học là: Năng lực điều chỉnh hành vi, năng lực phát triển bản thân, năng lực tìm hiểu và tham gia hoạt động kinh tế - xã hội.
Các năng lực này là biểu hiện của các năng lực chung (tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo) và năng lực khoa học.
 |
| PGS.TS Đào Đức Doãn trả lời câu hỏi của bạn đọc |
Đinh Thị Phương Thúy
Chương trình bộ môn GDCD trong chương trình GD phổ thông mới được cấu trúc lại theo từng chủ đề lớn thay vì từng bài đơn lẻ.
Tại trường THCS-THPT Ban Mai, nhà trường đã chỉ đạo và triển khai việc xây dựng chủ đề, chủ đề tích hợp liên môn (với các bộ môn Ngữ văn, Địa lý, Lịch sử) và dạy học theo chủ đề nên các tổ chuyên môn đã thực hiện nội dung này từ nhiều năm học trở lại đây, do đó không gặp khó khăn nhiều.
Học sinh của nhà trường cũng đã được làm quen với cách học này nên rất hứng thú và hiệu quả.
Một trong những điểm nổi bật để tăng hiệu quả giờ học môn GDCD là giáo viên chú trọng liên hệ thực tiễn nhiều hơn, vận dụng kiến thức bài học vào các tình huống thực tiễn, chú ý rèn kỹ năng giải quyết vấn đề thông qua các tình huống cụ thể.
Việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực như dạy học nhóm, dạy học dự án,… cũng góp phần làm cho các giờ học hấp dẫn và thu hút học sinh.
